Een nieuw ontdekte stroom van sterren, de Giant Coma Stream, strekt zich bijna 1,7 miljoen lichtjaar uit over de kosmos. Klodders donkere materie bliezen mogelijk gaten in de sterrenstroom.
Astronomen hebben de grootste sterrenstroom ooit ontdekt. Deze rits sterren is buitengewoon zwak zichtbaar, maar deze en soortgelijke stromen kunnen helpen om de ware aard van donkere materie te onthullen.
Sterrenstelsel
De sterrenstroom, genaamd de Giant Coma Stream, ligt ongeveer 300 miljoen lichtjaar van de aarde. Hij lijkt niet verbonden te zijn aan een van de sterrenstelsels in het Comacluster, en zweeft dus los door de ruimte.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Astrofysicus Javier Román van de Rijksuniversiteit Groningen en zijn collega’s ontdekten de stroom met de relatief kleine Jeanne Rich-telescoop in de Amerikaanse staat Californië. Daarna deden ze vervolgwaarnemingen met de veel grotere William Herschel-telescoop in Spanje. De onderzoekers publiceerden hun onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
Ze ontdekten dat de Giant Coma Stream bijna 1,7 miljoen lichtjaar lang is en slechts 81 duizend lichtjaar breed. Daarmee is het de langste sterrenstroom ooit waargenomen. De geschatte massa is ongeveer 68 miljoen keer die van de zon. ‘We hebben dunne stromen in onseigen sterrenstelsel, maar de grootte van deze stroom is daarmee vergeleken enorm, zegt Román.
De grootte en structuur van de sterrenstroom doen vermoeden dat het ooit zelf een sterrenstelsel was. ‘In het begin was dit een gewoon dwergsterrenstelsel, maar het viel in de Comacluster. Daar rekten de getijdenkrachten het stelsel uit tot deze dunne structuur’, zegt Román.
‘Deze dunne stromen zijn erg kwetsbaar. Het is dus erg opvallend om zo’n fragiele structuur waar te nemen in een galactisch cluster. Dat is namelijk een zeer gewelddadige omgeving waarin sterrenstelsels aan elkaar trekken.’
Donkere materie
Het geweld waardoor de sterrenstroom is ontstaan, zal hem waarschijnlijk binnen een paar miljoen jaar ook vernietigen, zegt Román. Maar tot die tijd is het een nuttig instrument om donkere materie te bestuderen.
Volgens ons standaardmodel van de kosmologie klontert donkere materie samen in zogeheten halo’s, een soort wolken van donkere materie die we niet direct kunnen waarnemen. Net als de sterrenstelsels in het Comacluster om elkaar heen draaien, moeten deze halo’s dat ook doen. Uiteindelijk kunnen sommige halo’s door de sterrenstroom heen razen en gaten achterlaten. Met behulp van deze afwijkingen kunnen we de aard van donkere materie in de halo’s onderzoeken, zegt Román.
Als we meer voorbeelden ontdekken van sterrenstromen als de Giant Coma Stream, kunnen we nog meer leren over donkere materie en de vorming en evolutie van sterrenstelsels. Het licht van deze stromen is erg zwak, maar ze zijn wel zichtbaar voor de volgende generatie telescopen, zoals de Euclid-ruimtetelescoop die in juni is gelanceerd. Wetenschappers hebben dus goede hoop dat we er de komende jaren meer zullen vinden.
