Door smeltend ijs komen nieuwe kustgebieden bloot te liggen in het Noordpoolgebied. Hierdoor laaien speculaties op over zeldzame grondstoffen die nu beschikbaar komen, maar het risico op aardverschuivingen en tsunami’s is er torenhoog.
De stijgende temperaturen in het Noordpoolgebied zorgen ervoor dat gletsjers zich terugtrekken. Daardoor komen duizenden kilometers aan nieuwe kustlijn bloot te liggen. Dit heeft mogelijk geopolitieke gevolgen.
Geologen van de Zuid-Boheemse Universiteit in České Budějovice in Tsjechië gebruikten satellietbeelden uit 2000 en 2020 om veranderingen in gletsjers op het noordelijk halfrond te volgen. Ze ontdekten dat er in deze periode bijna 2500 kilometer aan nieuwe kustlijn is ontstaan doordat gletsjers zich terugtrokken. Twee derde daarvan, meer dan 1600 kilometer, bevindt zich in Groenland. De temperaturen stijgen hier sneller dan het wereldwijde gemiddelde.
Mensen kunnen ontregeld raken door koude winters
Biowetenschapper Esmée Essers ontdekte dat de omgevingstemperatuur echt invloed heeft op onze gezondheid.
Zeldzame grondstoffen
Deze regio is het toneel van geopolitieke spanningen nu grootmachten azen op de zeldzame grondstoffen die er te vinden zijn. Deze worden toegankelijker nu het ijs smelt. De Amerikaanse president Donald Trump heeft gedreigd Groenland te annexeren om toegang te krijgen tot mineralen, zeldzame aardmetalen, en onontgonnen olie- en gasreserves. Maar de nieuwe kustlijnen van Groenland zijn gevaarlijk, waarschuwt geoloog en onderzoeksleider Jan Kavan. Er is een groot risico op aardverschuivingen die tsunami’s kunnen veroorzaken, die zowel lokale gemeenschappen als economische activiteiten in het Noordpoolgebied bedreigen.
‘De kustlijn die net is blootgelegd, is niet geconsolideerd’, zegt hij. ‘Hij is niet met ijs verstevigd, er is geen permafrost, dus hij brokkelt makkelijk af. Deze kusten zijn waarschijnlijk de meest veranderlijke ter wereld.’
In smalle fjorden, bijvoorbeeld, houdt gletsjer-ijs de steile kliffen op hun plaats. ‘Als de gletsjer verdwijnt, worden de hellingen instabiel doordat ijsmassa ze niet langer ondersteunt’, zegt Kavan. ‘Deze hellingen zijn onderhevig aan aardverschuivingen en vallende stenen, of catastrofale gebeurtenissen die tsunami’s kunnen veroorzaken.’
Tsunami’s
Dit gebeurde bijvoorbeeld in september 2023. Toen leidde een aardverschuiving in een smalle fjord in Groenland tot een tsunami van 200 meter hoog. Die veroorzaakte een seismisch signaal dat door sensoren over de hele wereld werd gemeten.
Zulke gebeurtenissen, die steeds vaker voorkomen, zijn gevaarlijk voor nabijgelegen gemeenschappen. In juni 2017 werden Nuugaatsiaq en Illorsuit, twee nederzettingen in het noordwesten van Groenland, getroffen door een tsunami die het gevolg was van een aardverschuiving in een nabijgelegen fjord. De tsunami spoelde elf huizen weg en kostte aan vier mensen het leven.
Verstoorde lichtval
Pogingen om grondstoffen in het Noordpoolgebied te winnen, kunnen dus riskant zijn. ‘Aan de ene kant komt er nieuw land bloot te liggen met deze natuurlijke hulpbronnen’, zegt Kavan. ‘Aan de andere kant kunnen deze natuurrampen met aardverschuivingen en tsunami’s een bedreiging vormen voor de infrastructuur, die zich meestal aan de kust bevindt.’
De smeltende gletsjers leiden niet alleen tot economische gevolgen, maar ook tot ernstige milieuproblemen. Het terugtrekkende ijs verstoort de lichtval en de circulatie van voedingsstoffen in de fjorden en de oceaan nabij de kust, zegt poolonderzoeker Mikael Sejr van de Universiteit van Aarhus in Denemarken. ‘Dat heeft consequenties voor het voedselweb, van de bodem tot aan de top.’
