Voor het eerst werd op film vastgelegd hoe een octopus zijn opmerkelijke prooi wegwerkt. Het diepzeemonster, de Haliphron atlanticus blijkt kwallen en andere weekdieren te eten.
De H. atlanticus, ook wel zevenarmige octopus genoemd, werd gefilmd terwijl hij al zwemmend een kwal vastklemt. Vervolgens verorbert hij de ingewanden van zijn prooi waarbij de tentakels de kwal nog naar buiten steken. Onderzoekers denken dat de reuzenoctopus de kwaltentakels gebruikt om zichzelf te voeren.
Er is nog weinig bekend over de H. atlanticus. De onderzoekers hadden het dier zelfs nog maar drie keer levend gezien in dertig jaar maar het lukte ze de octopus vast te leggen met op afstand bestuurbare apparatuur. De meeste octopussen eten voedzame prooi zoals vis en kreeftachtigen en dus was het een grote verrassing om deze octopus een kwal te zien eten.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Octopussenmenu
Tot nu toe kwam kennis over de zevenarmige octopus voort uit onderzoek naar de exemplaren die gevangen werden in sleepnetten. Het dier leeft in diepe zeeën, kan vier meter lang worden en weegt tot zo’n 75 kilogram. Zelf is de octopus prooi voor potvissen, zwaardvissen en grote blauwe haaien. Zijn bijnaam zevenarmige octopus dankt het dier aan de mannelijke variant die één arm permanent weggevouwen heeft.
Steven Haddock van het Monterey Bay Aquarium Research Institute in California filmde met zijn collega’s in totaal drie zevenarmige octopussen in het wild. De opnames laten zien hoe de octopussen kwallen aten. Daarnaast analyseerden de onderzoekers de magen van vijf eerder gevangen exemplaren. Drie daarvan bevatten weefsel van kwallen en alle vijf bevatten zoöplankton. De octopus maakt dus dankbaar gebruik van de in grote getalen aanwezige weekdieren in zijn leefgebied.
Haddock zegt dat de ontdekking laat zien hoe complex de onderzeese voedselketen in elkaar zit. H. atlanticus is een uitzonderlijk voorbeeld van een zeedier die groeit door zich te voeden met weekdieren, zoals kwallen. Andere zeedieren die dat doen zijn zeeschildpadden en maanvissen.
De manier waarop de octopus de kwaltentakels naar buiten laat hangen, terwijl het lijfje in zijn mond zit, wijst erop dat de octopus de kwal gebruikt als levend werktuig. De theorie van de onderzoekers is dat de octopus de kwal omklemt en de tentakels gebruikt om meer prooi te vangen.
Dodelijk plastic
Haddock vermoedt dat de rol van kwallen in de mariene voedselketen ondergewaardeerd en onderschat wordt. Omdat zeedieren die aan de top van de keten staan zich voeden met grote octopussen, is het voedsel van een octopus een belangrijke schakel in de keten.
Volgens Ken Collins van de Universiteit van Southampton ligt met het kwallendieet van de octopus gevaar op de loer. Plastic afval dat is de zee ronddrijft is een groot probleem, want vogels en schildpadden zien een plastic zakje makkelijk aan voor een kwal.
‘Lederschildpadden die van de Cariben naar de Ierse Zee migreren voeden zich langs de kust van Wales met enorme hoeveelheden kwallen’, zegt Collins. ‘De consequentie van hun voorkeur voor een kwallenmaal is dat ze zich vergissen en plastic eten. Vooral plastic zakjes en ballonnen die mensen massaal oplaten en in zee terechtkomen blokkeren makkelijk de ingewanden van de kwallen waardoor ze uiteindelijk doodgaan.’ Als een plastic zakje zinkt gebeurt zonder dat wij het zien mogelijk hetzelfde met de octopus, veronderstelt Collins.
Mike Webster van de University of St Andrews zegt dat deze studie nieuwe basiskennis bevat over een ecosysteem waar mensen nog niet veel over weten. Hopelijk resulteert het in een manier om het ecosysteem te volgen en invloed van menselijk toedoen te vertragen.
‘Deze expedities geven het gevoel dat onder water nog heel wat valt te ontdekken, in tegenstelling tot onderzoek op het land. Deels komt dit omdat het terrein van de dieren onder water nog altijd onbekend en verrassend zijn’, zegt Webster.
De wetenschappers publiceerden hun ontdekking in Scientific Reports.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.