Astronomen zijn op een van de grootste structuren in het bekende universum gestuit. Ze ontdekten een enorme ‘muur’ van sterrenstelsels van 1,4 miljard lichtjaar lang. Het gedeelte met de hoogste dichtheid ligt, vanaf de aarde gezien, in het verlengde van de zuidpool. Daarom kreeg het de naam South Pole Wall of Zuidpoolmuur.
De muur bestaat uit duizenden sterrenstelsels die elk miljarden sterren bevatten. Hij staat op ‘slechts’ 500 miljoen lichtjaar van de Melkweg, het sterrenstelsel waartoe ons zonnestelsel behoort. Als hij vanaf de aarde zichtbaar zou zijn, zou de Zuidpoolmuur zich uitstrekken van het sterrenbeeld Perseus aan de noordelijke hemel tot Apus in het verre zuiden.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Giga-structuren
De Zuidpoolmuur is de nieuwste toevoeging aan een rijtje van gigantische kosmische structuren, met namen zoals Grote Muur, Grote Muur van Sloan en Grote Muur in Hercules-Corona Borealis. De laatste is op dit moment de grootste bekende structuur in het waarneembare universum.
Al deze structuren bestaan uit sterrenstelsels, stof en gas. Astronomen weten al langere tijd dat sterren en sterrenstelsels niet willekeurig verspreid zijn over het universum. Ze bevinden zich in sterrenstelsels, die sterrenstelselclusters vormen, die weer samenklonteren in superclusters. Samen vormen die het kosmische web, een netwerk van filamenten bestaand uit waterstofgas en sterrenstelsels met daartussen grote, lege ruimtes. Dit web spreidt zich uit over het hele universum.
Dit resulteert voor de aarde in het volgende kosmologische ‘adres’: aarde, zonnestelsel, Melkweg, Lokale Groep, Virgocluster, Laniakea. Het Laniakea-supercluster bevat ruim honderdduizend sterrenstelsels en is 520 miljoen lichtjaar groot. De nieuw ontdekte, bijna drie keer zo grote Zuidpoolmuur ligt net buiten dit supercluster. Hij krult om Laniakea heen als een arm die om een schouder geslagen wordt.
Verborgen muur
Hoewel de Zuidpoolmuur net zo groot is als de Grote Muur van Sloan en twee keer zo dichtbij staat, bleef hij lang onopgemerkt. Gedeeltelijk komt dit doordat dit gebied aan de hemel nog niet uitgebreid is onderzocht. Bovendien gaat de muur schuil achter felle sterren en het gas en stof van de Melkweg.
De astronomen ontdekten de Zuidpoolmuur door diens zwaartekrachtinvloed. De astronomen maten van bijna 18.000 sterrenstelsels de snelheid en beweegrichting die veroorzaakt werd door zwaartekrachtinvloed van andere, nabijgelegen sterrenstelsels.
Daarnaast keken ze naar de zogeheten (kosmologische) roodverschuiving van het sterrenlicht om de afstand te bepalen. Zo konden ze een driedimensionale kaart maken waarop de verdeling van sterrenstelsels in de ruimte te zien is. Die kaart onthulde de Zuidpoolmuur.
‘Deze kosmische structuren zijn interessant omdat ze een afdruk vormen van de structuur in het vroege heelal’, mailt Brent Tully van de Universiteit van Hawaï. ‘Hier zien we de kiemen van de oorspronkelijke omstandigheden in het universum, versterkt door zwaartekrachteffecten van gas, sterren en donkere materie gedurende 13 miljard jaar sinds de oerknal.’
