Helpt een confrontatie met je oudere zelf om nu gezonder gedrag te vertonen? Dat onderzoeken Daphne Raad en collega’s van Leyden Academy on Vitality and Ageing in het Lowlands Science Lab. Festivalgangers kunnen hun levensverwachting uitrekenen, zichzelf door een verouderingsfilter in de ogen kijken of een dansje wagen in de verouderingsdisco.
Een lekker groot stuk taart bij de koffie, een paar koude biertjes op het terras, de hele dag stil achter je bureau zitten. We weten wel dat dat niet de gezondste keuzes zijn. Maar de gevolgen van ongezond gedrag openbaren zich vaak pas tientallen jaren later. Daardoor kan het ontzettend lastig zijn om nu voor de gezondere variant te kiezen. Maar wat als je nu al wordt geconfronteerd met je oudere zelf: ben je dan eerder geneigd om gezondere keuzes te maken? Dat onderzoekt arts-onderzoeker Daphne Raad samen met haar collega’s van het kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing in het Lowlands Science Lab.
Snickerijsje
‘Het is best lastig om gezond gedrag te vertonen’, zegt Raad. Lachend geeft ze toe dat ze vanmorgen met een Snickerijsje heeft ontbeten. ‘Als ik dat elke dag zou doen, dan heeft mijn 50-jarige ik daar mogelijk veel nadeel van. Maar die negatieve gevolgen merk ik nu nog niet. En voor mijn huidige zelf geeft het wel direct een beloning. Dus eigenlijk is er een gekke balans tussen je huidige en je toekomstige ik, die soms tegengestelde belangen hebben.’
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Daarom laat Raad Lowlandsbezoekers hun toekomstige ik op verschillende manieren ontmoeten. Een deel van de proefpersonen leert hun oudere zelf kennen door een kennisoefening, waarbij ze hun persoonlijke levensverwachting uitrekenen. Een andere groep gaat hun oudere ik daadwerkelijk in de ogen kijken. Hun foto wordt door een verouderingsfilter gehaald en afgebeeld op een groot scherm. En de derde groep mag een dansje wagen in de verouderingsdisco en krijgt daarmee de lichamelijke ervaring van het oudere lijf.
Stroeve gewrichten
‘Dansende deelnemers in de Disco van de Toekomst trekken een pak aan dat het verouderde lichaam simuleert’, vertelt Raad. ‘Je krijgt een hesje aan met gewichten, dat een afname van je spierkracht nabootst. Ook voelt het in het pak alsof je gewrichten stroever zijn. Over je schoenen trek je iets aan waardoor het lastiger is om je balans te behouden, een speciale bril simuleert een oogafwijking die door veroudering kan optreden en een koptelefoon beïnvloedt het gehoor. Ondanks de uitdagingen die het pak met zich meebrengt, zullen de dansende deelnemers ervaren dat je nooit te oud bent om te dansen!’
Voor en na de verschillende interventies vullen mensen een korte vragenlijst in. Die meet in hoeverre ze de intentie hebben om zich gezond te gedragen. ‘En als mensen niet in de dansgroep zijn ingedeeld en ze willen daarna toch nog dansen, dan zijn ze natuurlijk welkom op de dansvloer’, lacht Raad.
‘Het zou interessant zijn als we merken dat er voor en na een bepaalde oefening een verschil is in de intentie om gezond gedrag te laten zien’, aldus Raad. ‘We weten uit ander onderzoek dat nadenken over je toekomstige zelf ervoor kan zorgen dat mensen zich anders voorbereiden op hun pensioen, bijvoorbeeld door meer te sparen om later leuke dingen te kunnen doen. Wij zijn benieuwd of deze ontmoeting met je toekomstige zelf ook effect heeft op gezond gedrag.’
Andere boodschap
Raad hoopt gezond gedrag ook op een nieuwe manier te framen. ‘Vaak wordt gezond gedrag gezien als verstandige, saaie, stomme keuzes voor je huidige zelf. Je zou het daarentegen ook kunnen zien als heel fijne en lieve keuzes voor je oudere, toekomstige zelf.’ Daarnaast is het betuttelen van mensen om enkel gezonde keuzes te maken ook niet wenselijk, benadrukt Raad.
‘Een groot deel van de patiënten die we tegenwoordig in de spreekkamer zien, is ziek geworden door ongezond gedrag. We zouden afkeurend met ons vingertje kunnen wijzen en zeggen: dat gedrag is niet goed. Maar ik ben ervan overtuigd dat onze huidige leefomgeving dat ongezonde gedrag uitlokt. Op elke hoek van de straat is een calorierijke snack te vinden en er zijn nauwelijks trappen in de openbare ruimte te vinden zonder roltrap ernaast. De patiënt als schuldig aanwijzen vind ik daarom onterecht.’
‘Bovendien zou dat afkeurende vingertje paternalistisch en stigmatiserend kunnen werken en blijkt het niet effectief in het voorkomen van leefstijlgerelateerde ziekten’, vervolgt Raad. ‘Als uit ons experiment blijkt dat het wel effectief is om het leefstijlverhaal op deze manier te vertellen, dan zou dat kunnen bijdragen aan een betere gezondheid. Voor ons is het belangrijk om ook uit te dragen dat mensen niet schuldig of slecht zijn als ze lief zijn voor hun huidige zelf, en even geen rekening houden met hun toekomstige ik.’
Wat Raad betreft is Lowlands de perfecte omgeving om het effect van deze boodschap te onderzoeken. ‘Ik denk dat iedereen op Lowlands van dansen houdt. Waarschijnlijk willen de meesten over tientallen jaren nog steeds op Lowlands kunnen dansen en dat is het leukst als je lekker in je vel zit.’
Elk jaar vinden er wetenschappelijke onderzoeken plaats op muziekfestival Lowlands. New Scientist is partner van Lowlands Science Lab en deelt wat er gaat gebeuren en waar je als festivalbezoeker allemaal aan mee kan doen. Lowlands 2023 vindt plaats op 18, 19 en 20 augustus 2023.
