Miljoenen haaien komen jaarlijks als bijvangst om het leven en steeds meer haaiensoorten zijn inmiddels bedreigd. Om het tij te keren hebben onderzoekers van het Engelse bedrijf Fishtek Marine een nieuw apparaatje ontwikkeld: SharkGuard. Gaat dit de haai redden?
Langelijnvisserij – gericht op bijvoorbeeld tonijn – is voor haaien in de open oceaan een van de allergrootste gevaren. Ze vallen ten prooi aan de haken die niet voor hen bedoeld zijn, en sterven als bijvangst. Met een simpel ogend gadget hopen Engelse onderzoekers van het bedrijf Fishtek Marine deze haaien in leven te houden.
De werking van SharkGuard is gericht en relatief onschadelijk. Het is een klein apparaatje dat je bevestigt aan de vislijn. Vervolgens produceert het een pulserend elektrisch signaal uit, waardoor er een elektrisch veld rondom de haak ontstaat. Alleen haaien en roggen hebben elektroreceptoren, die extreem gevoelig zijn voor dit soort signalen, en alleen zij zullen dan ook bij de haak vandaan blijven.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Vroege fase
‘Het belangrijkste is dat commerciële visserij door kan gaan, maar dat die niet per se leidt tot de massale bijvangst van haaien en roggen’, zegt Robert Enever, wetenschappelijk hoofd van de organisatie, in een persbericht.
SharkGuard zit nog in een vroege productiefase, maar de eerste resultaten lijken veelbelovend. De onderzoekers wierpen meer dan 18 duizend haken uit, en zagen een afname tot wel 91 procent in de bijvangst van blauwe haaien en pijlstaartroggen. ‘Dit zou de wereldwijde afname van haaien een halt kunnen toeroepen’, zegt Enever.
Het doel van de organisatie is om dit product verder te testen en op grotere schaal uit te rollen, om haaien- en roggensoorten te redden, waarvan nu een kwart officieel bedreigd is. Een volledige set apparaatjes, goed voor tweeduizend haken, zal naar verwachting ongeveer 25 duizend euro kosten, en gaat ongeveer vier jaar mee.
Haken en ogen
Maar of het product ook echt alle haaien gaat redden? Waarschijnlijk niet, zegt Jurgen Batsleer. Hij is visserij-onderzoeker aan Wageningen University & Research en is niet betrokken bij het onderzoek. ‘Ik wil voorop stellen dat het goed is dat ze op zoek zijn naar nieuwe methoden’, zegt hij, ‘maar er zijn wel wat mitsen en maren.’
‘Wat mij betreft moeten ze hun verhaal meer onderbouwen, wat betreft kosten en baten bijvoorbeeld. Daar gaat het vaker mis: bij onderzoek naar selectieve visserij wordt er niet genoeg gekeken naar de economische verliezen voor de vissers. Stel, je loopt door deze methode een groot deel van je vangst en dus inkomsten mis, dan zul je als visser echt niet zo happig zijn om aan te haken.’
Mocht het product wel aanslaan, dan zal het volgens Batsleer niet op wereldwijde schaal worden ingezet: ‘In de Noordzee hebben we te maken met een heel ander type visserij, bijvoorbeeld met netten, voor tong en schol. Daar kun je niet zomaar hetzelfde systeem voor gebruiken.’ Ook in Azië zitten ze volgens hem niet op SharkGuard te wachten. ‘Daar hebben ze regelrechte interesse in bijvangst van haaien, denk maar aan haaienvinnensoep.’
Uitvoerbaar
Daarnaast werken de apparaatjes op batterijen, die regelmatig vervangen moeten worden. Dat ziet Batsleer ook als een probleem. ‘Helemaal omdat batterijen vrij corrosief zijn. Die wil je eigenlijk niet in een systeem op zee hebben.’ De onderzoekers hebben wel aangegeven dat ze dit op de een of andere manier willen oplossen.
Maar al met al noemt Batsleer het idee wel ‘eenvoudig en uitvoerbaar’. ‘Als het echt effectief blijkt te zijn, kan het ook opgenomen worden in de regelgeving voor de visserij. Dan hoop ik dat het ook echt tot minder bijvangst leidt.’
