Beide poolgebieden hebben de laatste tijd te maken met warme luchtstromen. Daardoor zijn diverse temperatuurrecords verbroken. Ook is er buitengewoon weinig zee-ijs.
De poolgebieden worden momenteel verhit door ongewoon warme luchtstromen, zodat de temperatuur er hoger is dan ooit. Daarnaast heeft het zee-ijs zich deze winter over een historisch klein gebied uitgestrekt. Op Antarctica zijn de extreme omstandigheden vermoedelijk het gevolg van natuurlijke schommelingen. Op de Noordpool lijken ze wel verbonden aan de klimaatverandering.
Op Antarctica drong warme lucht ongewoon diep het continent in. Daardoor werden diverse temperatuurrecords verbroken. Op Concordia Station, dat hoog boven zeeniveau ligt en een gemiddelde temperatuur heeft van -50 °C, steeg het kwik op 18 maart tot -12,2 °C. Het vorige record stamt uit december 2016 en bedroeg -13,7 °C. Ook op het Vostokstation werden recordtemperaturen gemeten.
Is het aardse magneetveld de weg kwijt?
Volgens sommigen kan het aardmagneetveld elk moment omkeren. Is er reden tot zorg?
‘De Antarctische warmte is echt extreem. Zoiets heb ik nog nooit gezien. Ook mijn collega’s hebben nog nooit zoiets extreems gezien’, zegt klimaatwetenschapper Walt Meier van het Amerikaanse National Snow and Ice Data Center (NSIDC) in Boulder, Colorado.
Natuurlijke schommelingen
Normaal gesproken blijft Antarctica geïsoleerd van andere weersystemen dankzij een omringende band van westenwinden. Maar de afgelopen weken is een ‘atmosferische rivier’ van warme lucht vanuit Tasmanië en Zuid-Australië naar beneden getrokken. Deze warme luchtstroom heeft de westenwinden doorbroken en zich ver over het ijs verplaatst, aldus klimaatwetenschapper John Turner van de British Antarctic Survey.
Dergelijke gebeurtenissen komen vaker voor. Deze keer zijn de temperaturen echter wel erg hoog. Turner erkent ook dat er sprake is van een ‘extreme gebeurtenis’. Toch denkt hij dat de warmte op Antarctica eerder voortkomt uit natuurlijke schommelingen dan uit klimaatverandering. In eerder onderzoek van zijn team werd geen waarneembare trend gevonden in temperatuurextremen op Antarctica. Het lijkt erop dat het gat in de ozonlaag daar het effect van de opwarming van de aarde tot nu toe heeft tenietgedaan.
Zee-ijsrecord
De recordtemperaturen komen kort nadat de omvang van het zee-ijs op Antarctica op 25 februari met 1,92 miljoen vierkante kilometer kleiner was dan ooit. ‘Het was een stuk lager dan op elk moment in de meer dan veertig jaar oude gegevens’, zegt klimaatwetenschapper Ted Scambos van de Universiteit van Colorado in Boulder.
Scambos benadrukt daarbij echter dat de omvang van het zee-ijs op Antarctica van jaar tot jaar sterk varieert. Er is nog geen neerwaartse trend waargenomen als gevolg van klimaatverandering. Het zee-ijsrecord en de extreme temperaturen staan dus los van elkaar, zegt hij. Wel denkt hij dat als er dit jaar meer ijs was, dit het effect van de warme lucht had kunnen afzwakken. Het ijs had dan namelijk meer vocht aan de lucht onttrokken.
Noordpool
Ook in het noordpoolgebied zijn de temperaturen de laatste tijd ongewoon hoog. Sommige gebieden zijn 30 °C warmer dan normaal. Als geheel is de regio 3,3 °C warmer dan het langetermijngemiddelde.
Die warmte komt voort uit een stroom warme, vochtige lucht die vanuit de Noord-Atlantische Oceaan naar het noorden beweegt, zegt Meier. Dergelijke warmtestromen zijn de afgelopen jaren al enkele keren in het noordpoolgebied waargenomen. Ze vielen vooral op in januari 2016, toen de temperaturen tot 8 °C boven het gemiddelde uitkwamen.
‘Dit is dus niet ongekend, maar het is zeker een hevige gebeurtenis. Ook is het iets dat tot de afgelopen jaren vrij zeldzaam was’, zegt Meier. Er kan hierdoor op de Noordpool wat oppervlakte-ijs smelten, maar het effect zal relatief klein zijn, zegt hij.
Klimaatverandering
De warmte in het hoge noorden komt op het moment dat het zee-ijs op de Noordpool zijn op negen na laagste wintermaximum heeft bereikt. Het beslaat nu iets minder dan 15 miljoen vierkante kilometer. ‘In het licht van de afgelopen vijftien jaar is dat niet bijzonder extreem. Het is wel extreem vergeleken met de jaren tachtig’, zegt Meier.
In tegenstelling tot Antarctica zijn er op de Noordpool twee zeer duidelijke tekenen van klimaatverandering: het zee-ijs neemt op lange termijn af en de temperaturen stijgen drie keer zo hard als de wereldwijde toename.
