Hamburg (D) – Onderzoekers brengen de golflengte van licht uit een vrije-elektronenlaser terug naar één tiende nanometer en kijken naar de snelste chemische reacties.


In Duitsland hebben onderzoekers met het verkleinen van de golflengte van licht uit een vrije-elektronenlaser een record bereikt. Het is ze gelukt die zo klein te maken als dat van zachte röntgenstraling: één tiende nanometer. Een röntgenflits uit deze laser duurt één honderdquadriljoenste seconde, een breuk met 26 nullen in de noemer. Dat is de tijdspanne waarin chemisch verbindingen tot stand komen en atomen van positie veranderen. Het is nu voor het eerst mogelijk om naar structurele eigenschappen van moleculen te kijken tijdens chemische reacties.
Tijdens een eerste experiment richten Duitse, Braziliaanse en Russische onderzoekers de laser op een wolk Xenon. Onder invloed van de intense straling lieten atomen in dit edelgas meer en meer elektronen los. Zoveel zelfs, dat sommige atomen meervoudig positief geladen raakten. Door de afstoting tussen de ionen explodeerde het gas. Details van dit soort explosies vertellen iets over de interactie van intense röntgenstraling met allerlei materialen.
Met vrije-elektronenlasers keken wetenschappers al langer naar de chemische en structurele eigenschappen van moleculen. Met de nu bereikte resolutie zijn ze in staat de snelste chemische veranderingen te volgen.

Jelka Lustenhouwer