Veel vetrijk eten is uiteraard ongezond. Maar er geldt niet altijd: hoe meer vet eten, hoe slechter. Internist Niels Riksen onderzocht met Franse collega’s de effecten van vet eten op slagaderverkalking bij muizen. Ze ontdekten dat een wisselend vetrijk dieet tot meer verkalking leidt dan een continu vetrijk dieet.
Wat hebben jullie onderzocht?
‘De artsengemeenschap dacht dat een hogere inname van cholesterol altijd leidt tot meer slagaderverkalking. We hebben nu bij muizen onderzocht of het uitmaakt of die inname continu is, of soms hoog en soms normaal. Dat laatste leidde tot meer slagaderverkalking.’
Hoe zijn jullie te werk gegaan?
‘We gaven een groep muizen eerst vier weken lang een vetrijk dieet, daarna acht weken een normaal dieet en dan weer vier weken een vetrijk dieet. Een andere groep gaven we acht weken een normaal dieet en daarna acht weken een vetrijk dieet. Beide groepen zijn dus in totaal blootgesteld aan dezelfde hoeveelheid cholesterol. Vervolgens keken we naar de slagaderverkalking die optrad.’
Hoe kom je aan je microbioom?
Het verhaal gaat dat ons darmmicrobioom al bij de geboorte wordt bepaald. Nu wordt duidelijk dat factoren later minstens zo belangrijk zijn.
U keek ook naar het afweersysteem van de muizen. Wat heeft dat ermee te maken?
‘Een hoog cholesterolgehalte activeert het afweersysteem langdurig. Dat maakt vervolgens ontstekingscellen aan, die bijdragen aan slagaderverkalking. (Deze cellen stimuleren de aanmaak van stoffen die ophopen in de rand van een bloedvat. Zo ontstaat slagaderverkalking, red.). We kwamen erachter dat beenmergcellen, voorlopercellen van ontstekingscellen, heel actief bleven – ook nadat muizen van het vetrijke naar het normale dieet waren gegaan.’
Hoe komt dat?
‘Dat heeft te maken met het geheugen van ons afweersysteem. Een korte periode van cholesterolblootstelling leidt tot een langdurige verandering in dat afweersysteem. De volgende keer dat de muizen blootgesteld worden aan hoog cholesterol, is er ineens een enorme ontstekingsreactie die leidt tot meer slagaderverkalking. Op het moment dat er continue cholesterolblootstelling is, zet het immuunsysteem een soort rem op de ontsteking. Maar wanneer je die blootstelling onderbreekt, gaat die rem er weer af.’
Je afweersysteem maakt je toch juist beter?
‘Het immuunsysteem heeft als ‘bijwerking’ chronische ontstekingsziektes, zoals hart- en vaatziektes, die op latere leeftijd ontstaan.’
Het onderzoek is uitgevoerd op muizen. Zijn deze resultaten ook voor ons relevant?
‘Blootstelling aan cholesterol varieert ook bij mensen. Bijvoorbeeld wanneer je in de ene periode veel vet eet en in de volgende periode minder. Sommige mensen gebruiken statines, cholesterolverlagers. Als ze daar tijdelijk mee stoppen, gaat hun cholesterol weer omhoog. Dan wisselt hun cholesterolgehalte. Hiervoor kan ons onderzoek relevant zijn. Maar er zijn veel muisstudies waarbij het bij de mens uiteindelijk toch anders blijkt. De volgende stap is om dit bij mensen te onderzoeken.’
Kunnen we nu beter allemaal permanent vetrijk eten?
‘Nee, voor dat soort adviezen is het echt nog te vroeg. Vetrijk eten leidt namelijk ook tot gewichtstoename. Overgewicht is heel slecht voor de gezondheid. Maar als blijkt dat variëren inderdaad zo slecht is, moeten we wel nadenken in welke situaties we dat misschien kunnen voorkomen.’
Niels Riksen is hoogleraar vasculaire geneeskunde en werkt als internist bij het Radboudumc. Hij was medeprojectleider van een Europees team dat de effecten van vetrijke diëten onderzocht. Het resultaat werd gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.
