Een zwak schijnende dubbelster lijkt precies de stappen te doorlopen die leiden tot een ‘rode-novaexplosie’. Als dit klopt, dan schijnt de dubbelster rond 2022 helderder dan de Poolster.
Elk jaar vinden er een tiental ‘normale’ nova’s plaats in de Melkweg. Dit zijn tijdelijke toenames in helderheid bij witte dwergsterren die ontstaan doordat ze gas van hun begeleidende ster stelen. Na een tijd is er zo veel gas verzameld dat de temperatuur en druk hoog oplopen en er een explosie plaatsvindt. Dit resulteert in een toename in helderheid. Deze normale nova’s kleuren blauw.
In de afgelopen jaren hebben astronomen echter een nieuwe, zeldzame soort nova ontdekt die rood kleurt. Op hun hoogtepunt zenden deze rode nova’s bijna net zo veel licht uit als de helderste sterren in de Melkweg.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Een rode nova die in 2008 plaatsvond, gaf een mogelijke verklaring voor deze nieuwe soort explosies: observaties gedaan voor de explosie toonden dat de nova het resultaat was van twee sterren die dicht om elkaar heen draaiden en vervolgens samensmolten.
De twee sterren vormden een nauwe dubbelster. Hierbij draaien de sterren zo dicht om elkaar heen dat ze elkaar raken. Als de aarde om een dubbelster zou draaien, dan zouden de zonnen eruit zien als een vurige pinda.
Ondanks dat ze er exotisch uitzien, komen nauwe dubbelsterren vaak voor. Alleen al in de Melkweg zijn er veertigduizend bekend. Nieuwe observaties tonen dat één daarvan, KIC 9832227, op het punt staat te exploderen in de vorm van een rode nova.
Knallende ster
‘Mijn collega’s vinden het leuk om KIC 9832227 de Boom Star (‘knallende ster’) te noemen’, zegt Larry Molnar van Calvin College in Michigan.
De dubbelster bevindt zich ongeveer 1700 lichtjaar van de aarde, in het sterrenstelsel Zwaan. De twee sterren draaien in elf uur om elkaar heen.
In 2013 en 2014 ontdekte Molnars onderzoeksgroep twee dingen over KIC 9832227 die wijzen op een dreigende explosie: de omlooptijd neemt af en dat gebeurt steeds sneller.
Dit is precies wat er gebeurde bij de nauwe dubbelster die de rode nova van 2008 veroorzaakte. De omlooptijd nam af omdat de sterren steeds sneller naar elkaar toe spiraalden.
Helaas zijn er ook andere effecten die de suggestie kunnen wekken dat de omlooptijd afneemt. Een derde ster kan bijvoorbeeld de dubbelster naar ons toe trekken, waardoor het licht er minder lang over doet om ons te bereiken. Dit geeft de illusie dat de twee sterren sneller om elkaar heen draaien. Er zijn meer observaties nodig om te achterhalen wat er precies met KIC 9832227 gaat gebeuren.
Eind 2015 bekeken astronomen uit Bulgarije de ster met een telescoop met een lens van 30 centimeter. Ze zagen dat de omlooptijd nog altijd steeds sneller afneemt. ‘Dat de sterren zullen samensmelten is erg aannemelijk’, zegt Alexander Kurtenkov van de universiteit van Sofia.
Molnars onderzoeksgroep ontdekte dat deze verandering in omlooptijd nog steeds voortduurt. ‘Op dit moment denk ik dat we een serieuze rode nova kandidaat hebben’, zegt hij.
Zijn laatste observaties zijn gedaan met een telescoop met een lens van 40 centimeter in Michigan en New Mexico. Daaruit blijkt dat de mogelijke explosie tussen 2021 en 2023 plaatsvindt. Hij waarschuwt wel dat hij de dubbelster nog drie jaar moet observeren voordat hij alternatieve verklaringen uit kan sluiten. Als de omlooptijd tegen die tijd nog steeds snel afneemt, dan is het zeer waarschijnlijk dat er een explosie volgt. Mocht de dubbelster tot rust zijn gekomen, dan is het waarschijnlijker dat er iets anders gebeurt.
KIC 9832227 heeft nu magnitude twaalf. Dat betekent dat de ster alleen zichtbaar is door de telescoop. Als de dubbelster tien magnitudes feller wordt, zoals de rode nova uit 2008 deed, dan is hij net zo helder als de poolster, de helderste ster van de Kleine Beer. De rode nova is dan met het blote oog goed te zien.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: