Superbacteriën hebben een manier gevonden om hun genen aan te passen, waardoor het moeilijker is ze te doden met alcohol bevattende handgel.
Sinds het begin van deze eeuw gebruikt ziekenhuispersoneel handgel met alcohol om de verspreiding van resistente bacteriën tegen te gaan. De handgel doodde de meticilline-resistente bacterie MRSA (Staphylococcus aureus) en de vancomycine-resistente Enterococcus (VRE) op de handen van mensen.
Ieder mens een persoonlijk dieet
Gezondheidseconoom Milanne Galekop onderzocht gepersonaliseerde diëten. Zijn die echt de moeite en de kosten waard?
Hoewel de bacteriën al resistentie hadden ontwikkeld tegen antibiotica, nam men aan dat ze geen resistentie tegen alcohol konden ontwikkelen. Alcohol doodt de bacteriën namelijk veel sneller door het buitenste membraan van de bacterie op te lossen.
Nu blijkt dat deze aanname niet juist is. MRSA zorgt voor minder problemen in de ziekenhuizen sinds de introductie van handgel. Maar de VRE-bacterie komt nu juist vijf keer zo vaak voor. Dit is zorgwekkend, want meer dan de helft van de geïnfecteerde patiënten overleeft dit niet.
Uit onderzoek onder leiding van Timothy Stinear van de universiteit van Melbourne en Lindsay Grayson van Austin Hospital blijkt dat de VRE-bacterie tolerantie voor alcohol heeft ontwikkeld.
Alcoholtolerantie
Het onderzoeksteam smeerde muizenkooien in met monsters van de VRE-bacterie uit 1998 en uit 2012. Vervolgens desinfecteerden ze de muizenkooien met tissues doordrenkt van alcohol. Op basis van het aantal infecties bij de muizen die daarna in de kooien werden gehuisvest, concludeerden de onderzoekers dat de alcohol 35 procent minder effectief was in het doden van de VRE-bacterie uit 2012.
Om te begrijpen hoe de bacterie de tolerantie heeft ontwikkeld, bestudeerde het team 139 monsters die ze verzamelden uit ziekenhuizen in Melbourne tussen 1998 en 2015.
De recentere bacteriën bleken tien keer toleranter voor alcohol dan de oudere. Dit leek overeen te komen met veranderingen in de genen betrokken bij alcoholverwerking. Deze aanpassingen hebben mogelijk het membraan van de bacterie ondoordringbaar gemaakt voor alcohol.
Het was waarschijnlijk naïef om te denken dat superbacteriën geen weerstand zouden ontwikkelen tegen alcoholbevattende handgel, zegt Matthew O’Sullivan van de Universiteit van Sydney. ‘Wat we ook probeerden in de strijd tegen bacteriën, de bacteriën vonden altijd een manier om zich aan te passen en te overleven,’ zegt hij.
Mogelijk heeft de VRE-bacterie een hogere tolerantie voor alcohol opgebouwd dan de MRSA-bacterie, omdat VRE gewend is zich aan te passen aan zware omstandigheden, zoals de zure delen van het spijsverteringskanaal, verklaart Stinear.
Handenwassen
De bevindingen tonen niet zo zeer aan dat handgel niet werkt tegen VRE, maar het ziekenhuispersoneel heeft het mogelijk niet op de juiste manier gebruikt, zegt Grayson. Als je de gel af en toe vergeet of je gebruikt een handgel met een lage alcoholconcentratie, dan hebben de bacteriën de kans om te overleven en tolerantie te ontwikkelen, zegt hij.
Het is sowieso verstandig om over te stappen op een handgel die naast alcohol ook een tweede antibacteriële stof bevat, zoals chlorhexidine. Op die manier is er een tweede manier om de bacteriën te doden, vertelt Grayson. Ook handenwassen met gewone zeep is nuttig om de bacteriën fysiek te verwijderen, zegt hij.
O’Sullivan is het met hem eens, maar ziet het ook als een waarschuwing. ‘We moeten op zoek naar nieuwe en betere manieren om onze handen en ziekenhuizen te desinfecteren.’
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: