Astronomen hebben een pulsar waargenomen die ongewoon traag roteert. Dit overblijfsel van een ster die als een supernova is geëxplodeerd, draait rond zijn eigen as met een relatief lage snelheid van eens per 54 minuten. Dat betekent dat de pulsar op het punt staat om de ‘sterfgrens’ te overschrijden. Het is de eerste keer dat we zo’n ster een tweede dood zien sterven.
Voor het eerst lijkt een dode ster een tweede keer aan zijn einde te komen. Dit zeggen astronomen die een pulsar hebben gezien die geleidelijk zijn rotatiesnelheid verliest. Ze publiceerden dit in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Astronomy.
Kosmisch kerkhof
Pulsars zijn een soort neutronensterren. Dit zijn overblijfselen van zware sterren die aan het einde van hun leven ontploffen in een supernova-explosie. Pulsars danken hun naam aan hun snelle draaisnelheid, meestal meerdere keren per seconde. Ze zenden rondzwiepende stralingsbundels die lijken te ‘pulseren’ als je ze vanaf de aarde bekijkt. Al langer verwachten astronomen dat pulsars na verloop van tijd geleidelijk langzamer gaan draaien, en uiteindelijk een ‘sterfgrens’ passeren zodra hun rotatie laag genoeg is. Maar dit was nooit waargenomen.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Nu hebben astronoom Manisha Caleb van de Universiteit van Sydney in Australië en haar collega’s een object gezien dat deze aanname kan bevestigen. Het object met de naam ASKAP J1935+214 lijkt een pulsar te zijn die ronddraait met een nogal trage 54 minuten per omwenteling. Die snelheid suggereert dat de ster inderdaad voor de tweede keer sterft. ‘Dit object ligt op het spreekwoordelijke neutronensterrenkerkhof’, zegt Caleb.
Milliseconden
Het team ontdekte de ster in oktober 2022 met behulp van de Australian Square Kilometre Array Pathfinder-telescoop (ASKAP). De pulsar ligt ongeveer 16 duizend lichtjaar van ons vandaan, en heeft waarschijnlijk een diameter van 10 tot 20 kilometer. De onderzoekers zagen dat de ster drie verschillende toestanden vertoont. Zo kan de ster een sterke puls produceren die tientallen seconden duurt, een zwakke puls die honderden milliseconden duurt, en ook kan hij een tijd niet pulseren.
‘Geen enkel ander object dat we kennen, doet dit’, zegt Caleb. ‘Als we niet hadden gemeten dat deze emissies van hetzelfde object afkomen, zouden we niet hebben geloofd dat het van hetzelfde punt aan de hemel komt. Het suggereert dat er fysiek iets verandert in dit object dat we niet begrijpen.’
Witte dwerg
Wat ook nog kan, is dat het object een magnetische witte dwerg is. Dat is een ster die niet is ingestort tot eenzelfde dichtheid als een neutronenster. Onderzoekers hebben echter nog nooit radiostraling van een magnetische witte dwerg gemeten. Daarom denkt Caleb dat een neutronenster waarschijnlijker is, ook al begrijpen ze de waarnemingen nog niet helemaal. ‘We zullen ons begrip van hoe neutronensterren evolueren moeten herzien’, zegt ze. ‘Dit daagt ons 60-jarige begrip van de vorming en evolutie van neutronensterren uit.’
