Een boomsoort in het regenwoud in Panama kan een blikseminslag niet alleen overleven, maar haalt hier ook indirect een voordeel uit.
Ecologen hebben ontdekt dat een blikseminslag een voordeel oplevert voor de Dipterix oleifera, een boomsoort in het regenwoud in Panama. Een inslag doodt namelijk de concurrentie van deze bomen, zoals lianen en naastliggende bomen. Ze publiceerden hun bevindingen in vakblad New Phytologist.
Blikseminslagen kosten jaarlijks het leven van honderden miljoenen bomen. Ecologen weten al langer dat sommige bomen meer last hebben van bliksem dan andere, maar dit is het eerste bewijs dat een boom kan profiteren van een blikseminslag.
'De effecten van de anticonceptiepil verschillen per pil, per persoon en per dag'
Neurowetenschapper Anne Marieke Doornweerd onderzocht de effecten van de anticonceptiepil op het lijf en de gezondheid.
Tropische boom
In 2015 ontdekten ecoloog Evan Gora van het Cary Instituut voor Ecosysteemonderzoeken en zijn collega’s in het Barro Colorado-natuurmonument in Panama een Dipteryx oleifera-boom die de bliksem met weinig schade overleefde. Hierna volgden ze in ditzelfde regenwoud gedurende een aantal jaar de toestand van negen D. oleifera en 84 vergelijkbare bomen, die allemaal door de bliksem waren geraakt.
Het blijkt dat D. oleifera een stuk beter bestand is tegen bliksem dan de andere bomen. Alle negen bomen van deze soort overleefden de inslag met minimale schade. De andere bomen raakten vaker beschadigd en meer dan 60 procent hiervan stierf binnen twee jaar na de inslag.
Het onderzoek toonde ook aan dat een blikseminslag op een D. oleifera de omgeving flink beschadigt. Het team ontdekte dat bij een inslag gemiddeld meer dan negen naastliggende bomen stierven, omdat de elektriciteit mogelijk daarnaartoe stroomde via takjes en blaadjes of door de lucht. Ook lianen in de boom stierven.
D. oleifera haalt een voordeel uit een blikseminslag, doordat het de competitie uitschakelt. ‘Een blikseminslag doodt lianen en naastliggende bomen, waardoor de boom meer licht en voedingsstoffen krijgt om te groeien’, zegt ecoloog Bianca Zoletto, die onderzoek doet naar blikseminslagen op bomen, maar niet bij dit onderzoek betrokken was. ‘Het is niet zo dat bliksem de boom raakt en er iets in het hout of de plant gebeurt dat het beter laat groeien. Het is nog steeds een enorme hoeveelheid elektriciteit en hitte die door de boom gaat.’
Overlevingskansen
Een blikseminslag is voor de meeste bomen een flinke klap en kan zelfs fataal zijn. Door de hoge temperatuur tijdens een inslag verdampen de sappen in de boom onmiddellijk en ontstaat er een hoge druk. Daardoor kan de boom uiteenspatten.
Waarom D. oleifera zo goed tegen bliksem kan, is nog niet duidelijk. De onderzoekers suggereren dat dit te maken kan hebben met een lage elektriciteitsweerstand van het hout of een gunstige vorm om bliksem naar de omgeving weg te leiden. In het vervolg willen ze onderzoeken hoe dit precies werkt.
Bliksemafleider
Het onderzoeksteam vermoedt dat D. oleifera zich speciaal heeft aangepast om blikseminslagen goed te kunnen verdragen. Bliksem raakt namelijk vaak deze bomen, omdat ze bijzonder lang zijn en een grote kroon hebben. Volgens de onderzoekers krijgen de meeste exemplaren ongeveer eens in de 50 jaar een blikseminslag te verduren. Desondanks kunnen ze honderden jaren oud worden.
Biologen weten al langer dat organismen zich kunnen aanpassen aan bedreigingen in hun omgeving. ‘In ecosystemen met veel bosbranden of droogte, hebben organismen zich aangepast om dit te kunnen overleven’, zegt Zoletto. ‘Het effect van bliksem is nog niet eerder op deze manier bekeken. Dit onderzoek is een eerste stap in de richting om dat te doen, dus dat is erg mooi.’
De onderzoekers verwachten dat het vermogen om bliksem te overleven een veelvoorkomende eigenschap is van hoge en langlevende boomsoorten. Ook Zoletto ziet dit als mogelijkheid: ‘In Centraal-Afrika, waar de boomsoorten compleet anders zijn, zien we vergelijkbare patronen.’
