Heb je het gevoel dat je dit al eens eerder hebt gelezen? De meesten van ons hebben wel eens het merkwaardige gevoel van een déjà vu ervaren. Hersenscans hebben nu onthuld wat er gebeurt: je hersenen zijn herinneringen aan het checken.
Hoe déjà vu’s precies werken was tot voor kort nog een volkomen mysterie. Wetenschappers verklaarden het fenomeen als een nieuwe, onjuiste herinnering die in het geheugen wordt verwerkt. Onderzoek van Akira O’Connor en collega’s van de University of St. Andrews in Groot-Brittannië weerlegt dit. Hiervoor veroorzaakten zij zelf déjà vu’s bij hun proefpersonen.
We laten complotdenkers te veel twijfel zaaien over HPV-vaccins
We leven in een tijd van vaccinatie-angst, waarin complottheorieën welig tieren. We moeten tegengas geven, zegt onderzoeker Simon Williams.
De onderzoekers gebruikten daarvoor een techniek die onjuiste herinneringen uitlokt. Zij gaven proefpersonen aan elkaar gerelateerde woorden, zoals bijvoorbeeld bed, kussen, nacht en droom, maar zonder het trefwoord dat ze samenbrengt: slapen. Mensen die zo’n lijstje krijgen hebben later vaak de neiging om dat trefwoord in hun geheugen eraan toe te voegen.
Direct nadat de proefpersonen het lijstje kregen, vroegen de onderzoekers of zij een woord hadden gehoord dat begon met de letter ‘s’. Dit ontkenden zij. Later vroegen de onderzoekers of het woord slapen in het lijstje stond. Door de eerste vraag wisten de proefpersonen dat dit niet het geval was, maar meldden ze dat het wel bekend voelde. ‘Ze gaven aan dat zij een eigenaardig gevoel van déjà vu kregen,’ zegt O’Connor.
Hersenconflict
Het team scande de breinactiviteit van 21 vrijwilligers, terwijl deze zo’n schijn-déjà vu ervoeren. De onderzoekers ontdekten dat deze ervaring de frontale gebieden van het brein activeerde. Dat gebeurde verrassend genoeg niet in de hippocampus, het gedeelte van de hersenen dat zorgt voor herinneringen. In plaats daarvan activeerden frontale gebieden betrokken bij het nemen van beslissingen.
Vorige maand presenteerde O’Connor deze resultaten op de internationale geheugenconferentie in Boedapest. Hij denkt dat de frontale gebieden van het brein onze herinneringen controleren en signalen versturen wanneer een herinneringsfout optreedt. Zo’n fout is een conflict tussen dat wat we echt hebben ervaren en dat waarvan we slechts denken dat we het hebben ervaren.
‘Het onderzoek suggereert dat tijdens een déjà vu de hersenen een herinneringsfout proberen op te lossen,’ zegt Stefan Köhler van de University of Western Ontario in Canada.
Geheugenreflectie
Als dat klopt is een déjà vu een teken dat je interne geheugenchecker een probleem heeft gevonden. Dit past bij wat men al weet over de negatieve effecten van ouderdom op geheugen. Déjà vu’s komen namelijk vaker voor bij jongeren. Christopher Moulin van de Pierre Mendès-France University in Grenoble zegt dat dit resultaat geen goed teken is voor mensen die helemaal geen déjà vu’s ervaren. ‘Het klinkt misschien gemeen, maar zij reflecteren niet op hun geheugen.’
O’Connor verdedigt mensen zonder déjà vu-ervaring. ‘Misschien hebben ze juist betere geheugensystemen,’ zegt hij. ‘Als ze geen herinneringsfouten maken, is er ook geen trigger.’
‘We weten nog steeds niet of déjà vu’s gunstig zijn’, zegt Köhler. ‘Mogelijk maken déjà vu’s mensen behoedzaam, omdat zij hun herinnering niet vertrouwen. Maar daar hebben we nog geen bewijs voor.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: