Medicijnen op basis van semaglutide, zoals Ozempic en Wegovy, kunnen mensen met obesitas of overgewicht helpen om snel af te vallen. Deze medicijnen lijken echter ook heftige bijwerkingen te hebben, zoals haaruitval en zelfmoordgedachten.
Ozempic en Wegovy zijn merknamen voor het geneesmiddel semaglutide. Veel landen, waaronder de Europese Unie, hebben de verkoop van Wegovy goedgekeurd als middel om gewichtsverlies te bevorderen bij mensen met overgewicht en obesitas (een zwaardere vorm van overgewicht). Apothekers in Nederland verkopen het middel al. In België mag Wegovy nog niet verkocht worden.
Ozempic is een vergelijkbaar geneesmiddel. Het is al lange tijd te koop in zowel Nederland als België. De EU keurt dit merk goed voor de behandeling van diabetes type 2.
'Stel een leeftijdsgrens in voor euthanasie bij psychisch lijden'
We moeten terughoudender zijn met het aanbieden van euthanasie bij psychisch lijden, stelt psychiater Jim van Os. Vooral bij jonge mensen.
Hoe werken deze medicijnen?
De geneesmiddelen bootsen de werking na van een hormoon dat glucagonachtige-peptide-1 (GLP-1) heet. Deze zogeheten GLP-1-analogen hebben verschillende effecten. Ze vertragen onder andere de maaglediging, ze werken in op de hersenen om de eetlust te verminderen en ze stimuleren de afgifte van insuline. Dit laatste helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel.
Al meer dan tien jaar gebruiken mensen met diabetes type 2 GLP-1-analogen om hun bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Sommige gebruikers ervaren daarbij een bescheiden gewichtsverlies. ‘Deze medicijnen versterken het natuurlijke systeem dat de eetlust onderdrukt na een maaltijd’, zegt fysioloog Simon Cork van het Imperial College in Londen, in het Verenigd Koninkrijk.
Waar zijn Ozempic en Wegovy te verkrijgen?
In 2021 keurden autoriteiten in onder andere de Verenigde Staten en Canada de verkoop van Wegovy goed om gewichtsverlies te bevorderen. Enthousiaste verhalen van enkele celebrities die het gebruikten, zorgden vervolgens voor wijdverspreide publiciteit.
Productieproblemen bij de fabrikant van Wegovy, Novo Nordisk, maakten het moeilijk om aan de wereldwijde toegenomen vraag te voldoen. Daardoor begonnen sommige artsen Ozempic voor te schrijven als middel voor gewichtsverlies, terwijl het geneesmiddel daarvoor niet geregistreerd is. Ozempic is namelijk in eerste instantie bedoeld voor de behandeling van diabetes type 2.
Door deze ontwikkeling, ontstonden wereldwijde tekorten van Ozempic. Dat raakte met name mensen die het middel nodig hebben voor de behandeling van hun diabetes.
Vanaf 6 januari 2022 mag Wegovy ook in de Europese Unie verkocht worden voor het ondersteunen van gewichtsverlies bij mensen met overgewicht en obesitas. In België is het middel echter nog niet verkrijgbaar. In Nederland is Wegovy wel te koop, maar het is niet verzekerd in het basispakket. Ozempic is dat wel.
Hoe effectief is semaglutide?
Semaglutide is zeer effectief. Het is een cliché, maar obesitasartsen hebben het over een paradigmaverschuiving op het gebied van obesitasmanagement. Vroeger beschouwden artsen een gewichtsverlies van ongeveer vijf procent als een goed resultaat voor elke overgewichtsinterventie buiten een maagoperatie. Een behandeling met Wegovy leidt in een jaar tijd tot een vermindering van ongeveer vijftien procent lichaamsgewicht. Daarbij moet de patiënt wel voldoende lichaamsbeweging krijgen en gezond eten.
Sommige mensen hebben zelfs het gevoel dat ze door de GLP-1-analogen te mager worden. De huid op gezicht en billen lijkt in te zakken. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de opkomst van de zoektermen ‘Ozempicgezicht’ en ‘Ozempicbillen’ in online zoekmachines.
‘Ozempic doet niets specifieks met de huid’, zegt arts Alexander Miras van de Ulster-universiteit in het Verenigd Koninkrijk. Het is het gewichtsverlies dat deze duidelijke bijwerkingen veroorzaakt. Soortgelijke resultaten treden ook vaak op na een chirurgische ingreep voor gewichtsverlies, zegt Miras.
Hebben de medicijnen bijwerkingen?
De bijwerkingen van deze medicijnen kunnen mild zijn, zoals misselijkheid, constipatie en diarree. Die treden meestal op als mensen nog aan het medicijn gewend raken. Een meer verontrustende bijwerking is ontsteking van de alvleesklier. Dit is echter relatief zeldzaam.
Hoe zit het met haaruitval?
Sommige semaglutidegebruikers melden haaruitval. Mensen zien dit soms ook gebeuren na aanzienlijk gewichtsverlies door andere oorzaken, zoals maagoperaties, zegt Miras. Mogelijk komt dit doordat een gewichtsverliesoperatie stress in het lichaam veroorzaakt. Een verhoogd aantal haarfollikels gaan daardoor in hun ‘rustfase’, waardoor de haren een paar maanden later uitvallen. Dit stopt wanneer het gewichtsverlies stabiliseert. Maar het haar groeit niet altijd terug, zegt Miras.
Veroorzaken deze geneesmiddelen zelfmoordgedachten?
Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) is momenteel bezig met een onderzoek naar GLP-1-analogen, zoals Ozempic en Wegovy, wegens recente meldingen dat ze gedachten aan zelfdoding of zelfbeschadiging kunnen veroorzaken. Dit gebeurde nadat een IJslandse toezichthouder drie van dergelijke meldingen ontving over semaglutide en een andere GLP-1-analoog genaamd liraglutide.
De EMA zegt dat het ongeveer 150 meldingen van mogelijke gevallen van zelfverwonding en zelfmoordgedachten analyseert. Maar dit betekent niet dat de medicijnen deze effecten hebben veroorzaakt. Het betekent enkel dat mensen deze ervaringen hebben gemeld nadat ze begonnen met het innemen van de GLP-1-analogen. ‘Er is meer werk nodig om te bepalen of er een oorzakelijk verband bestaat’, zegt arts Michael Schwartz van de Universiteit van Washington in Seattle in de Verenigde Staten.
‘GLP-1-receptoragonisten worden al meer dan vijftien jaar gebruikt voor de behandeling van diabetes type 2, en al acht jaar voor de behandeling van obesitas. De veiligheidsgegevens uit grote klinische testprogramma’s en monitoring na de marktintroductie hebben geen causaal verband aangetoond tussen semaglutide of liraglutide en suïcidale en zelfbeschadigende gedachten’, zegt een woordvoerder van Novo Nordisk
Denk je aan zelfdoding, of maak je je zorgen om iemand in je omgeving? Chat anoniem via 113.nl of bel 113.
Helpen deze medicijnen tegen verslavingen?
Misschien. Er zijn veel anekdotische meldingen van mensen die semaglutide gebruikten voor diabetes of gewichtscontrole die ook hun drang om alcohol te drinken verloren. Ook zijn er meldingen van mensen die tijdens hun behandeling een afname zagen in andere verslavingen, zoals dwangmatig winkelen.
Het idee dat semaglutide helpt tegen verslaving, wordt ondersteund door onderzoek bij dieren. Zulke onderzoeken tonen aan dat de GLP-1-analogen het gebruik van alcohol en verslavende drugs verminderen.
Een klein onderzoek bij mensen wees op een soortgelijk effect van een GLP-1-analoog genaamd exenatide, dat zwaar drinken verminderde. Dit effect was alleen te zien bij mensen met overgewicht.
De verklaring ligt mogelijk in de manier waarop de medicijnen inwerken op de hersenen. Ze kunnen het hunkeren naar voedsel verminderen. Hoe dit precies werkt, is nog onduidelijk.
We beginnen pas net te begrijpen hoe deze behandelingen mensen met alcohol- en drugsverslaving zouden kunnen ondersteunen, zegt diabetesonderzoeker Daniel Drucker van het Sinai Health-ziekenhuis in Toronto, Canada. ‘Er zijn nog geen klinische onderzoeksgegevens om de anekdotes te onderbouwen’, zegt hij.
Wat gebeurt er met het gewicht van een gebruiker op de lange termijn?
Het langste onderzoek naar Wegovy duurde twee jaar. Daaruit bleek dat het gewicht van Wegovy-gebruikers in het tweede jaar over het algemeen een plateau bereikte. Veel buitenlandse autoriteiten keuren het middel goed voor gebruik gedurende twee jaar. Als mensen stoppen met het innemen van het medicijn, krijgen ze over het algemeen het verloren gewicht weer terug. Volgens een onderzoek gebeurt dat, in twee derde gevallen, al na een jaar.
‘Het gewichtsverlies houdt alleen aan zolang mensen het medicijn innemen. Zodra je stopt met het medicijn, beginnen al die fysiologische processen die je lichaamsgewicht verhogen weer opnieuw’, zegt Cork.
Na twee jaar gebruik zullen sommige consumenten daarom misschien hun artsen verzoeken om het medicijn off label voor te schrijven. ‘Ik denk dat er een grote druk zal zijn om te proberen die richtlijnen te veranderen’, zegt Cork.
Ozempic kan wel langdurig worden voorgeschreven voor diabetes type 2, omdat die aandoening meestal levenslang is.
