Na een lange reeks vertragingen en budgetoverschrijdingen was het afgelopen weekend eindelijk zover: de James Webb Space Telescoop (JWST) is gelanceerd. Deze ruimtetelescoop, de grootste ooit, zal medio 2022 aan zijn wetenschappelijke missie beginnen.
Inmiddels is het ruimtevaartuig op weg naar een bijzonder punt in de ruimte waar het zwaartekrachtspel tussen de aarde en zon precies is uitgebalanceerd. Dit zogeheten lagrangepunt, met de naam L2, bevindt zich vanuit de zon gezien op ongeveer 1,5 miljoen kilometer achter de aarde. Hier zal de telescoop met de aarde mee om de zon draaien.
Origamitelescoop
De enorme telescoop zat zorgvuldig opgevouwen zodat hij in de raket paste waarmee hij is gelanceerd. Deze week zal hij zich langzaam ontvouwen. De enorme spiegel, die bestaat uit achttien vergulde zeshoeken van beryllium, zal zich uitstrekken.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Ook ontvouwen zich vijf flinterdunne, met aluminium beklede onderdelen die zijn gemaakt van een speciaal polymeer. Deze dienen als lichtschild. Ze moeten het licht van de zon, de aarde en de maan blokkeren en zo de telescoop koel houden. Dat is nodig om heldere beelden van de ruimte te kunnen maken. De grote afstand tussen de JWST en de zon zal ook een handje helpen om de temperatuur van de meetinstrumenten aan boord van de JWST laag te houden.
Zodra de telescoop is uitgevouwen, zal het JWST-team zijn wetenschappelijke instrumenten aanzetten en testen. Eind januari bereikt de JWST zijn eindbestemming, L2, waar het team nog ongeveer vijf maanden zal doorgaan met het ijken van de instrumenten. Daarna kan de telescoop met zijn wetenschappelijke missie beginnen.
Wetenschappelijk wensenlijstje
De James Webb-ruimtetelscoop zal infrarood licht meten. Dat is anders dan zijn ‘voorganger’, de Hubbletelescoop, die zichtbaar en ultraviolet licht bekeek. Door Webbs enorme spiegel kan hij bovendien objecten waarnemen die tien tot honderd keer zwakker schijnen dan wat Hubble kon zien.
Daardoor zal Webb een glimp kunnen opvangen van sterren en melkwegstelsels die zich op een afstand van 13,6 miljard lichtjaar bevinden. Zo zal hij nagaan hoe de eerste sterren en melkwegstelsels zich in de honderden miljoenen jaren na de oerknal hebben gevormd. De telescoop zal daarnaast de vorming en ontwikkeling van sterrenstelsels in de loop der tijd vastleggen, van de eerste chaotische periode van de kosmos tot de relatief rustige sterrenstelsels die we vandaag de dag zien.
Benieuwd wat Nederlandse astronomen met de James Webb-ruimetelescoop willen onderzoeken? Lees het in onze voorbeschouwing.
De JWST zal ook donkere materie en de beweging van verre sterrenstelsels onderzoeken. Dat kan helpen bij het beantwoorden van de vraag hoe snel het heelal uitdijt, en wat het heelal in de verre toekomst te wachten staat.
Een ander wetenschappelijk doel van JWST is om te begrijpen hoe sterren en planeten worden gevormd, zodat we ons zonnestelsel kunnen vergelijken met de ontelbare andere in het heelal. Tot slot zal JWST zich richten op exoplaneten, die rond andere sterren dan de zon draaien. Hij zal hun atmosfeer bekijken en zo op zoek gaan naar tekenen van buitenaards leven.
Als alles goed gaat, zal de ruimtetelescoop ten minste vijfeneenhalf jaar aan metingen verrichten.