Britse onderzoekers hebben vierhonderd jaar aan teksten en collecties doorgespit om een beter beeld te krijgen van de dodo. Ook verdiepten ze zich in een naaste verwant van de dodo, de eveneens uitgestorven solitaire.
De dodo, een vogel met een grote snavel, gedrongen figuur en kleine vleugels, stierf eind 17e eeuw uit. Hij leeft voort in films, stripboeken en zelfs liedjes. Daarin wordt de dodo vaak afgeschilderd als dik, traag en dom. ‘Dat beeld wil ik corrigeren’, zegt bioloog Neil Gostling van de Universiteit van Southampton in het Verenigd Koninkrijk.
‘Er bestaan nog steeds veel misverstanden over de dodo bij het algemene publiek. En onder wetenschappers is er weinig bekend over de biologie van deze vogel en zijn naaste verwant de rodriguessolitaire – of kortweg solitaire. Deze geweldige vogels waren uitgestorven voordat ze goed bestudeerd konden worden’, aldus Gostling.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Gostling en zijn collega’s willen dat rechtzetten door de kennis van de afgelopen vierhonderd jaar te verzamelen en een duidelijk en correct beeld te geven van deze vogels. Dat doen ze in een publicatie die verscheen in het wetenschappelijk vakblad Zoological Journal of the Linnean Society.
Uitgestorven
De dodo, die op Mauritius leefde, en de rodriguessolitaire, die op het het eiland Rodrigues leefde, konden niet vliegen. Ondanks dat ze zich enkel lopend verplaatsten, behoren zie niet tot de loopvogels, maar tot de familie van de duiven. Beide soorten deden het lang goed op hun respectievelijke eilanden, totdat er mensen arriveerden. ‘Toen waren ze binnen een eeuw uitgestorven’, zegt Gostling. ‘Door het uitsterven van de dodo, en de solitaire een paar decennia later, is er een unieke tak van de duivenstamboom verloren gegaan.’
De twee uitgestorven vogels met terugwerkende kracht in kaart brengen, is niet eenvoudig. Er zijn verslagen van onder meer Nederlandse zeelieden, impressies van kunstenaars, wat wetenschappelijke teksten en een enkele overblijfselen – met name botten. Er is maar één exemplaar waarvan wat zacht weefsel bewaard is gebleven.
Die teksten en restanten hebben de Britse onderzoekers uitvoerig bestudeerd. ‘Omdat er in de teksten ook veel dingen stonden die niet klopten, was het een hele klus om te ontrafelen wat het echte verhaal van de dodo is’, zegt evolutiebioloog Mark Young, ook van de Universiteit van Southampton. Er werden bijvoorbeeld verschillende soorten beschreven, zoals de witte dodo en de Nazarene-dodo. Maar die hebben nooit bestaan. Dit veroorzaakte de afgelopen eeuwen verwarring in de wetenschappelijke literatuur.
Mythische dodo
‘In de 18e en begin 19e eeuw was er zelfs een periode dat mensen dachten dat de dodo een mythische vogel was die nooit bestaan had, zoals de Feniks’, zegt Young. ‘Dat werd tussen 1810 en 1840 opgehelderd. Maar er bleef nog lang discussie over hoeveel soorten er geweest waren.’
Een van de misvattingen over de dodo, is dat de vogel dik, traag en dom was. De dodo zou zelfs uitgestorven zijn doordat hij een makkelijk te vangen maaltje was voor de zeelieden die het eiland bezochten. Gostling: ‘In een van de Nederlandse verslagen staat dat je de vogels makkelijk kunt vangen als ze in het open veld zijn, maar dat je geen kans maakt zodra ze de rotsen of het bos bereiken. Daar bewegen ze zich snel en atletisch.’
De dodo en de solitaire waren dus waarschijnlijk snelle vogels. Ze waren goed aangepast aan het leven op hun eiland en floreerden er. De reden dat ze kort na de komst van mensen verdwenen, had te maken met de dieren die zeelieden meenamen naar het eiland, zoals varkens, katten en ratten. De dodo was niet gewend aan deze roofdieren, die dodo-eieren en jongen aten.
Ecosystemen
Dit onderzoek is een belangrijke stap naar het beter begrijpen van de uitgestorven vogels. Het doel daarvan is niet alleen het eerherstel van de dodo. Het ecosysteem op Mauritius gaat met rasse schreden achteruit. ‘Waarschijnlijk speelden de dodo en andere inmiddels uitgestorven dieren een belangrijke rol in de instandhouding van het ecosysteem’, zegt Gostling.
‘Als we weten hoe de dodo’s leefden en hoe hun biologie werkte, dan kunnen begrijpen wat voor invloed ze hadden op hun omgeving. En dan kunnen we misschien iets doen om het ecosysteem op Mauritius te redden’, vervolgt hij. ‘Maar dit is breder dan Mauritius en Rodrigues – en de dodo en solitaire. We verliezen over de hele wereld ecosystemen en dier- en plantensoorten. Als we beter begrijpen hoe die elkaar beïnvloeden, dan kunnen we het verlies van ecosystemen misschien remmen.’
