De mens evolueert nog steeds, hier en daar mogelijk een handje geholpen door alcohol. Een variant van een gen dat ons beschermt tegen alcoholverslaving – mogelijk doordat het zorgt dat we geen drank kunnen verdragen – lijkt een streepje voor te hebben bij de evolutie. Dat geldt ook voor een aantal andere genvarianten.
In het recente verleden zijn er vaker nieuwe genvarianten opgedoken die zich verspreidden onder mensen. Eén daarvan maakt het mogelijk dat een groot deel van de wereldbevolking de lactose in koemelk kan tolereren, waardoor ze zuivelproducten kunnen verteren. Andere snel veranderende genen zijn geassocieerd met onderwijs, roken en de ziekte van Alzheimer.
Mensen drinken al duizenden jaren alcohol, dus het lijkt voor de hand te liggen dat onze voorkeur voor drank – en de bijbehorende gevaren – ook invloed gehad hebben op onze genen.
We laten complotdenkers te veel twijfel zaaien over HPV-vaccins
We leven in een tijd van vaccinatie-angst, waarin complottheorieën welig tieren. We moeten tegengas geven, zegt onderzoeker Simon Williams.
Benjamin Voight van de universiteit van Pennsylvania en zijn collega’s zijn op zoek gegaan naar gebieden van het menselijke genoom die in de afgelopen paar duizend jaar veranderd zijn. De groep heeft het genoom uitgeplozen van ongeveer 2500 levende mensen uit 26 bevolkingsgroepen op vier continenten, verzameld door het 1000 Genomes Project.
Echt goeie genen
Om de genvarianten eruit te pikken die bezig zijn zich te verspreiden over de hele mensheid, zocht het team naar varianten die recent opgedoken zijn in populaties die ver van elkaar verwijderd zijn, zoals zowel in het westen van Europa als in het oosten van Azië. Zulke varianten zijn nuttig, volgens de groep, aangezien ze óf zich snel over continenten verspreid moeten hebben óf onafhankelijk van elkaar meerdere keren opgedoken en gebleven moeten zijn.
Het team stuitte op vijf genetische hotspots van recente veranderingen. Eén daarvan bevond zich rond een gen genaamd ADH, dat betrokken is bij het afbreken van alcohol. ADH maakt een enzym dat alcoholdehydrogenase heet. Dit zet alcohol om in aceetaldehyde, een giftige substantie die vervolgens omgezet wordt in het onschadelijke acetaat door een ander enzym.
Meerdere nieuwe varianten van ADH zijn onafhankelijk van elkaar verschenen in Azië en Afrika in de afgelopen tienduizenden jaren. Allemaal lijken ze te beschermen tegen alcoholverslaving. Hoe ze dat doen, is niet duidelijk, maar mogelijk breken ze alcohol zo snel af dat het giftige aceetaldehyde zich sneller in het lichaam ophoopt dan het menselijk lichaam het kan opruimen. Iemand die alcohol op deze manier afbreekt, voelt zich zelfs na een kleine hoeveelheid drank niet lekker en zal daardoor niet snel verslaafd raken aan alcohol.
Deze beschermende genvarianten verschijnen mogelijk in samenlevingen waar de alcohol rijkelijk vloeit, doordat zware drinkers eerder sterven terwijl gematigde drinkers en geheelonthouders oud genoeg worden om hun genen door te geven, zegt Voight.
Als dit niet het geval is, is het niet duidelijk waarom vergelijkbare ADH-varianten niet even prominent aanwezig zijn in Europa en de Amerika’s. ‘Het kan zijn dat we het gewoon niet opgespoord hebben’, zegt Voigth.
Veranderend DNA
De vier andere hotspots van genetische verandering hebben met totaal andere zaken te maken. In Afrika en Azië is er een in een gebied dat eiwitten maakt die geassocieerd zijn met bescherming tegen malaria. In Europa lijken genen in opkomst die de afbraak voorkomen van homocysteïne, een aminozuur dat verband houdt met hartproblemen. Ook komt een gen genaamd DGKK steeds vaker voor, dat betrokken is bij het correct positioneren van de urinebuis in de penis. Tot slot lijken twee stukken van neanderthalers geërfd DNA voordeel te bieden. Wat dat precies is, is nog onduidelijk, maar een van die DNA-gebieden is betrokken bij het functioneren van de testikels.
‘Dit nieuwe onderzoek laat zien dat selectie ook de neiging heeft om sommige genen hetzelfde te maken in verschillende populaties’, zegt John Hawks van de universiteit van Wisconsin-Madison. De nieuwe eigenschappen ‘lijken mensen te helpen zich aan te passen aan recente veranderingen in onze ecologie’.
Het onderzoek is gepubliceerd in Nature Ecology & Evolution, DOI: 10.1038/s41559-018-0478-6
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: