Voor het eerst zijn wetenschappers erin geslaagd om het verouderingsproces in levende muizen veilig terug te draaien. Dit hebben ze gedaan door met RNA-moleculen het DNA van oude muizen te verjongen. Zo krijgen bejaarde muizen bijvoorbeeld weer een jonger, soepeler huidje.
Het verouderingsproces in muizencellen is te vertragen zonder latere gezondheidsrisico’s. Dat publiceren onderzoekers van het Salk-instituut in Nature. Ze onderzochten of ze het DNA-patroon van verouderde cellen konden terugdraaien naar dat van jonge cellen. Met bepaalde RNA-moleculen, zogeheten Yamanakafactoren, is dat resetten gelukt. Verder onderzoek moet uitwijzen of dit ook kan worden toegepast op mensen.
Het DNA-patroon van cellen verandert naarmate je ouder wordt. Elke cel heeft zo een ‘moleculaire klok’. Schakelaars, zogeheten epigenetische markers, zetten genen aan of uit. Het schakelaarpatroon op je DNA komt vast te zitten als je ouder wordt. Hierdoor is een oude cel minder flexibel. Door het toedienen van de Yamanakafactoren aan een cel gaat deze elke keer een stapje terug in zijn ontwikkeling. Zo kun je volwassen cellen resetten naar een jongere staat. Deze geresette cellen worden universele stamcellen, die in elk celtype kunnen veranderen. Je draait de verouderingsklok dus terug.
Dossier: Zo sport je slimmer
In het dossier 'Zo sport je slimmer' duiken we diep in sportkwesties. Ontdek wat de slimste manier is om fit(ter) te worden.
Reset naar fabrieksinstellingen
Hoogleraar ontwikkelingsbiologie Juan Carlos Izpisua-Belmonte en zijn collega’s testten de verjongingstechniek bij muizen van verschillende leeftijden. Een muis wordt maximaal 30 maanden oud. Eén groep muizen, van 12 tot 22 maanden oud, kreeg 10 maanden lang regelmatige doses van Yamanakafactoren. Een tweede groep, van 15 tot 22 maanden oud, werd 7 maanden lang behandeld. Een derde groep muizen werd slechts één maand behandeld. Deze muizen waren 25 maanden oud, een leeftijd waarop ze praktisch bejaard zijn.
Izpisua-Belmontes team zag dat de muizen van de eerste twee groepen na de behandeling jonger leken. In twee organen trad verjonging op: de nieren en de huid. Het klinkt vrij cru, maar in het geval van de huid bleek dit bijvoorbeeld uit het feit dat wonden die de wetenschappers bij de muizen aanbrachten sneller heelden. Dit verjongingseffect was pas waarneembaar rond de helft van de behandeltijd, na 3 tot 5 maanden. In de groep die maar één maand behandeld was, trad geen verandering op. Dit suggereert dat de factoren veroudering niet plotsklaps pauzeren, maar langzaam terugdraaien.
Toekomstmuziek
Om te kijken of veroudering in de genen echt is teruggedraaid, is meer onderzoek nodig. ‘Ons doel is uiteindelijk om veerkracht terug te brengen in oudere cellen, zodat ze beter bestand zijn tegen stress, verwonding en ziekte’, zegt de Amerikaanse bioloog Pradeep Reddy, die mede aan de leiding stond van dit onderzoek. ‘Dit onderzoek laat zien dat er, in ieder geval bij muizen, een weg is om dat te bereiken.’
Dit onderzoek is voor het eerst in levende dieren gedaan. ‘Dat ze veroudering konden terugdraaien in muizen is verrassend’, zegt hoogleraar Moleculaire Ontwikkelingszoölogie Jeroen den Hertog van het Hubrecht Instituut in Utrecht, die niet bij dit onderzoek betrokken was. ‘We zien dat deze therapie vooral aanslaat in de nieren en huid’, merkt Den Hertog op. ‘We moeten verder uitzoeken waarom sommige weefsels gevoeliger zijn dan andere. Dat kan de sleutel zijn.’
Muizen of mensen?
Volgens het Amerikaanse team is de therapie veilig. Ze zagen geen negatieve effecten op de algehele gezondheid, de bloedcellen, de zenuwcellen, het gedrag of het lichaamsgewicht van de dieren. ‘Maar het is wel de vraag wat ‘veilig’ is,’ zegt Den Hertog scherp. ‘In de korte testperiode zijn geen ongewenste effecten geobserveerd, maar het is moeilijk om iets te vinden wat er nog niet is.’
Verjongingstherapie ontwikkelen voor mensen is het uiteindelijke doel. ‘Veroudering werkt bij mensen ook met dit schakelaarpatroon, dus de therapie is misschien ook op mensen toepasbaar. Maar we moeten voorzichtig zijn met het vertalen van de maanden in muizenlevens naar jaren in mensenlevens’, benadrukt Den Hertog.
