Biologen hebben een nieuw hersenvlies ontdekt. Het subarachnoid lymphatic-like membrane, afgekort tot SLYM, scheidt schoon hersenvocht van hersenvocht dat afvalstoffen bevat.
Het brein blijkt een structuur te bevatten om afvalstoffen af te voeren. Die structuur was tot nu toe onbekend. Het gaat om een dun vlies rondom de hersenen, dat vers aangemaakt hersenvocht met voedingsstoffen scheidt van ‘oud’ vocht met afvalproducten afkomstig van hersencellen. Dat ontdekte moleculair bioloog Kjeld Møllgård, van de Universiteit van Kopenhagen, samen met zijn team.
Het was al bekend dat de hersenen bedekt zijn met drie hersenvliezen, vlak onder de schedel. Daar komt nu dus een vierde vlies bij, schrijven de onderzoekers in Science. Het ligt boven het binnenste hersenvlies in de subarachnoïdale ruimte wordt genoemd. Daarom heeft het vlies de naam subarachnoid lymphatic-like membrane gekregen, kortweg SLYM. Met een dikte van hooguit enkele cellen is het flinterdun.
‘Bij mannen ruikt het meer naar kaas, bij vrouwen naar ui’: verrassende verhalen over microben
Ze zitten op je neus, op je bord, in je darmen, onder je voeten. Te klein om met het blote oog te zien, met oneindig veel en ...
Beeld: Universiteit van Kopenhagen
Het SLYM springt niet snel in het oog. Omdat het membraan uit elkaar valt als de hersenen bij een autopsie uit de schedel worden getild, was het tot nu onopgemerkt gebleven. Dat zegt neurowetenschapper Maiken Nedergaard van het Medisch Centrum van de Universiteit van Rochester in New York, die bij het onderzoek betrokken was. Bovendien is het membraan te dun om op hersenscans zichtbaar te zijn.
Glow-in-the-dark
Møllgårds team kwam het vlies voor het eerst op het spoor bij muizen toen de onderzoekers een genetische techniek gebruikten die de cellen van het SLYM fluorescerend groen kleurde. Bij onderzoek aan lichamen van mensen die hun lichaam gedoneerd hebben aan de wetenschap, zagen ze dat het weefsel ook daar aanwezig is.
Tien jaar geleden ontdekten biologen al dat het brein dunne buisjes bevat die oud vocht uit de hersencellen verzamelen. Dat staat inmiddels bekend als het glymfatisch systeem, als een knipoog naar het lymfesysteem van het gehele lichaam. Het lijkt er nu op dat die buisjes de afvalstoffen lozen in het oude hersenvocht, zegt Nedergaard.
Als afvalproducten van hersencellen niet goed worden afgevoerd, kan dat een rol spelen bij hersenziektes. Van opeenstapelingen van de eiwitten tau- en bèta-amyloïde wordt bijvoorbeeld gedacht dat ze betrokken zijn bij het ontwikkelen van alzheimer. Daarom is de afvoer van afvalstoffen, die vrijkomen bij de stofwisseling van hersencellen, belangrijk om het brein gezond te houden.
Afweer
Het SLYM van zowel muis als mens bevat afweercellen. Op die manier zou het membraan de vroege opsporing van infecties in het hersenvocht mogelijk kunnen maken, zegt Nedergaard.
‘Dit is een fascinerende vondst’, zegt neurowetenschapper Marios Politis van de Universiteit van Exeter in het Verenigd Koninkrijk. ‘De ontdekking zal grote gevolgen hebben voor onze kennis van het glymfatisch systeem.’
