Nu steeds meer jongvolwassenen zich laten vaccineren tegen covid, barsten de sociale media van de gesprekken over bijwerkingen, die vaker lijken voor te komen bij jonge mensen. Wat voor bijwerkingen kun je verwachten? En wat betekenen die voor je immuniteit?
Welke bijwerkingen kunnen mensen krijgen na een coronavaccin?
Alle vaccins kunnen pijn en zwelling veroorzaken op de plaats van injectie, maar ook effecten die zich over het hele lichaam verspreiden; zogenoemde ‘systemische’ effecten. Volgens het RIVM zijn de meest voorkomende bijwerkingen van de coronavaccins koorts, vermoeidheid, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, en misselijkheid. Ze treden meestal op in de eerste dag of twee na de prik en zouden niet langer dan een week mogen duren. De indruk van vaccinprikkers is dat tussen een derde en de helft van de mensen deze systemische effecten in een of andere vorm ervaart, maar dat de meeste mild zullen zijn. Dat zegt immunoloog Paul Morgan van de Universiteit van Cardiff, hoofd van de covid-19-werkgroep van de Britse Sociëteit voor Immunologie.
Waarom treden bijwerkingen op?
De meeste coronavirusvaccins werken door het lichaam te dwingen het zogeheten spike-eiwit van het coronavirus aan te maken. Dat is het deel van het virus dat het in staat stelt om te binden aan cellen en ze binnen te dringen. Dit leidt vervolgens tot een reactie van het immuunsysteem.
Mondscan kan tongkankerpatiënten met een spraakstoornis helpen
Met een volgsysteem van tong, lippen en kaak, legt taalwetenschapper Thomas Tienkamp de basis om mensen met spraakstoornissen beter te laten spreken.
Het duurt echter een paar dagen voordat het lichaam het spike-eiwit begint te produceren. Dit betekent dat eventuele onmiddellijke bijwerkingen die je ervaart waarschijnlijk een reactie zijn op andere bestanddelen van het vaccin. Zoals het liposoomomhulsel dat dient om het mRNA van het spike-eiwit af te geven in het Pfizervaccin of het adenovirus dat DNA van het spike-eiwit bevat in het AstraZenecavaccin.
Immuuncellen reageren op deze onbekende stoffen in de armspier door signaalstoffen, zogenoemde cytokinen, af te geven om andere delen van het immuunsysteem te activeren. Het resultaat is een systemische ontsteking die leidt tot pijn, vermoeidheid en in sommige gevallen koorts. ‘Het is een gevaarsignaal’, zegt Morgan. ‘Het lichaam moet gewaarschuwd worden dat er iets aan de hand is en dat het moet klaarstaan om te reageren. Het zet de juiste soort cellen in om de schade of de ziekteverwekker op te ruimen.’
Welke tekenen wijzen op gevaarlijke bloedstolsels?
Het AstraZenecavaccin en het Janssenvaccin zijn in verband gebracht met zeldzame gevallen van een syndroom met ongewone bloedstolsels, vaak in de hersenen. Naast deze stolsels werd een laag gehalte aan bloedplaatjes gezien: kleine deeltjes in het bloed die stolling veroorzaken.
Volgens het RIVM moeten mensen die een van deze vaccins hebben gehad een arts raadplegen als ze tussen vier dagen en vier weken later last krijgen van ernstige hoofdpijn, zwelling in de benen, buikpijn of kortademigheid. Uitslag die lijkt op kleine bloeduitstortingen of bloedingen onder de huid kunnen ook tekenen zijn van weinig bloedplaatjes.
Het is belangrijk om te onthouden dat het risico op bijwerkingen van deze vaccins heel laag is. Francis Collins, directeur van de Amerikaanse National Institutes of Health, vertelde zondag aan de Amerikaanse nieuwzender NBC dat bloedstollingsproblemen weliswaar beangstigend klinken, maar dat het risico dat iemand bijwerkingen ondervindt van het Janssenvaccin ongeveer ‘duizend keer kleiner’ is dan het risico op bijwerkingen van aspirine. Het totale aantal gevallen van bloedstolling was vier per miljoen mensen die het AstraZenecavaccin in het Verenigd Koninkrijk hebben gekregen.
Voor mensen jonger dan dertig jaar is de kans dat het AstraZenecavaccin de gevreesde stollingsreactie veroorzaakt iets groter dan het risico op ernstige ziekte als gevolg van corona. Daarom hebben verschillende landen het gebruik ervan bij jongere mensen beperkt.
Komen bijwerkingen vaker voor bij jongere mensen?
Resultaten van proeven met de vaccins van Pfizer, AstraZeneca en Moderna wijzen erop dat jongere volwassenen vaker reacties krijgen op de plek van de injectie en vaker systemische reacties vertonen. Dit zou kunnen komen doordat oudere mensen een zwakkere ontstekingsreactie hebben doordat de kracht van het immuunsysteem afneemt met de leeftijd, aldus Morgan. Veel landen gaven aanvankelijk prioriteit aan het vaccineren van oudere mensen en gingen later over op jongere volwassenen. Dit zou een reden kunnen zijn waarom de sociale media de laatste tijd overspoeld lijken te worden met berichten over systemische bijwerkingen.
Zijn de bijwerkingen van het AstraZenecavaccin erger?
Een onderzoek onder gebruikers van de Britse onderzoeksapp om coronasymptomen bij te houden, toonde aan dat ongeveer drie op de tien gebruikers systemische effecten rapporteerden na de AstraZenecavaccinatie, vergeleken met ongeveer één op de tien bij het Pfizervaccin. Maar andere factoren kunnen daarvan de oorzaak zijn, zoals verschillen in wie de twee prikken kreeg en de waarschijnlijkheid van het melden van bijwerkingen. Het is moeilijk om dit met zekerheid te zeggen doordat er nog geen proeven zijn gepubliceerd die de verschillende vaccins rechtstreeks met elkaar vergelijken en dezelfde definities van bijwerkingen hanteren.
Betekenen bijwerkingen dat je een sterkere immuunrespons hebt?
Ja – en nee. Bij een onderzoek onder mensen die de vaccins van Pfizer of Moderna kregen, waren er aanwijzingen dat degenen die systemische effecten hadden na de tweede dosis hogere niveaus van antilichamen hadden. Maar deze mensen hadden geen hogere niveaus van een type geheugencel dat de productie van antilichamen op gang brengt, wat helpt de immuniteit tegen corona in de maanden na de vaccinatie in stand te houden.
Morgan zegt dat mensen heel verschillend reageren op vaccins en dat degenen die geen systemische effecten ondervinden zich geen zorgen hoeven te maken. Mensen zullen bijvoorbeeld verschillend reageren op ontstekingen, zegt hij, maar dat je geen bijwerkingen hebt, betekent niet dat je geen immuunrespons hebt opgebouwd.
Naschrift redactie New Scientist
De afgelopen maanden is een enorm aantal reacties geplaatst onder dit artikel over de bijwerkingen van coronavaccins. Een handjevol mensen laat weten nergens last van te hebben, de meesten geven aan ernstige bijwerkingen te ervaren. We willen benadrukken dat ernstige bijwerkingen na een coronavaccinatie de uitzondering vormen en dat het risico op bijwerkingen bij andere vaccins of geneesmiddelen vergelijkbaar of hoger is, zoals ook in de tekst hierboven staat. Mensen met klachten hebben hun weg naar dit artikel gevonden en hier hun zorgen geuit. Dat is logisch en begrijpelijk, maar daardoor laten de reacties onder dit artikel wel een vertekend beeld zien, dat niet representatief is voor de bijwerkingen die voorkomen onder gevaccineerden.
Verder: neem bij ernstige klachten contact op met uw huisarts en meld uw klachten na een coronavaccinatie bij bijwerkingencentrum Lareb, zodat die zo goed mogelijk in kaart gebracht kunnen worden.
