Amerikaanse onderzoekers hebben een veelbelovende gel ontwikkeld om agressieve hersentumoren te behandelen. De gel zorgde bij muizen, in combinatie met het operatief verwijderen van de tumor, voor een overleving van 100 procent. Muizen waarbij ze alleen de tumor operatief verwijderden overleden allemaal.
Onderzoekers van de Amerikaanse Johns Hopkins-universiteit ontwikkelden de gel met daarin een kankermedicijn om hersentumoren genaamd glioblastomen, de meest agressieve vorm van hersentumoren, te behandelen.
Bij acht muizen verwijderden ze de tumor eerst operatief, waarna ze een vloeistof inspoten die zelf een gel vormde in de hersenen. De gel kan in de groeven komen die tijdens een operatie moeilijk te bereiken zijn. Alle muizen die deze gecombineerde behandeling ondergingen bleven leven, terwijl de acht muizen waarbij de onderzoekers enkel de tumor verwijderden allemaal overleden. Bij muizen die alleen de behandeling met de gel kregen, dus zonder operatie, overleed de helft. Volgens de onderzoekers is het daarom essentieel dat de gel gebruikt wordt in combinatie met het operatief verwijderen van de tumor.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
De behandeling met de gel activeerde het immuunsysteem van de muizen ook op zo’n manier dat het bij een tweede tumor de kanker zonder operatie wist te verslaan. Het lijkt er dus op dat de gel ervoor zorgt dat het immuunsysteem onthoudt hoe het de kankercellen moet opruimen.
Gel met dubbele werking
De gel bevat het veelgebruikte chemotherapeuticum paclitaxel. Door de holte die overblijft na de operatieve verwijdering van de tumor gelijkmatig te bedekken met de gel, kan deze over een periode van meerdere weken continu het medicijn afgeven.
De werking van de gel is bijzonder, omdat de paclitaxel zo aangepast is dat het een specifiek antilichaam, geproduceerd door het immuunsysteem, transporteert. Dit antilichaam kan cellen genaamd macrofagen dusdanig veranderen dat ze de tumorcellen aanvallen.
Macrofagen helpen soms het immuunsysteem door dode of beschadigde cellen op te ruimen, maar kankercellen kunnen deze macrofagen ook modificeren waardoor ze tumorgroei stimuleren. Dankzij het antilichaam vallen de macrofagen de tumorcellen wel aan, waardoor dit antilichaam een belangrijke factor in de behandeling van de kanker is.
Met de gel zijn de onderzoekers er dus in geslaagd de werking van het kankermedicijn en het antilichaam te combineren. Dat is een uitdaging door de verschillende moleculaire samenstellingen van de werkzame stoffen.
Lokale behandeling
Neurochirurg Marike Broekman van het Leids Universitair Medisch Centrum en Haaglanden Medisch Centrum behandelt veel patiënten met glioblastomen. ‘Deze tumoren zijn zonder uitzondering dodelijk. Daarom zijn wij als neurochirurgen met elk nieuw onderzoek blij.’
Van het concept dat deze onderzoekers ontwikkelden is Broekman erg onder de indruk, voornamelijk omdat het een lokale behandeling betreft. ‘Lokale behandelingen zijn het verkennen waard, omdat behandelingen die op het hele lichaam werken vaak niet in de hersenen terechtkomen. Bovendien zijn sommige stoffen die bij een lichaamsbrede behandeling toxisch zijn dat niet als ze lokaal worden aangebracht. Dat geldt bijvoorbeeld voor de antilichamen die ze gebruiken in dit onderzoek. Het gebruik van deze antilichamen is buitengewoon interessant en vernieuwend.’
Volgens de onderzoekers zien ze normaal gesproken bij deze ziekte geen overleving van 100 procent in deze testfase. Toch geeft Broekman aan dat veelbelovende resultaten in onderzoeken met muizen niet direct betekenen dat een behandeling bij mensen ook goed zal werken.
Er zijn allerlei factoren die het succes bij mensen zouden kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld of er nare bijwerkingen zouden zijn. Ook moet het effect van de behandeling op de lange termijn nog beter in kaart gebracht worden. ‘Maar over het algemeen is mijn oordeel positief en zou ik graag een behandeling als deze toepassen als neurochirurg, mits veilig bevonden’, aldus Broekman.
