De geboorte van een chimpansee in het wild is al niet iets dat mensen vaak te zien krijgen, maar deze keer liep het gruwelijk af. Enkele seconden na de geboorte werd de baby weggerukt door een mannetje uit dezelfde groep, die het vervolgens opat. Deze waarneming verklaart waarom vrouwtjeschimpansees zich na een bevalling vaak enige weken of zelfs maanden terugtrekken.
Er is nog weinig bekend over hoe chimpansees in het wild bevallen, omdat er nog maar vijf gevallen waargenomen zijn, zegt Hitonaru Nishie van de universiteit van Kioto in Japan. Nishie en zijn collega’s hebben de afgelopen jaren chimpansees bestudeerd in de bergen van Tanzania.
Een van de redenen dat er zo weinig chimpanseebevallingen gezien zijn, is dat aanstaande moeders de groep vaak verlaten als de baby zich aandient. Ze keren dan vaak pas terug als de spruit een paar weken of maanden oud is. Deze afwezigheid is ook wel omschreven als het ‘zwangerschapsverlof’ van de chimpansees.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Nishie en zijn collega Michio Nakamura waren dan ook verbaasd toen op een ochtend in december rond elf uur een vrouwtje uit de groep chimpansees die ze observeerden begon te bevallen in aanwezigheid van twintig andere leden.
Zodra de baby er was – en zelfs voordat de moeder de kans had gehad haar kind aan te raken – werd het jong weggegrist door een mannelijk lid van de groep, die vervolgens verdween in de bosjes. De onderzoekers troffen hem ongeveer anderhalf uur later aan, zittend in een boom terwijl hij de baby vanaf de onderste helft van het lichaam opat. Binnen een uur had hij het hele lichaam verorberd.
Zeldzaam verschijnsel
Dit is de eerste melding van een pasgeboren chimpansee die op deze manier is gekannibaliseerd, aldus Nishie. Hij zegt dat deze waarneming een duidelijke aanwijzing is waarom chimpanseemoeders zich verstoppen wanneer ze moeten bevallen.
In dit geval had de moeder, als het haar eerste zwangerschap was, misschien nog niet de kans gehad om te leren over het ‘zwangerschapsverlof’, zegt Tatyana Humle van de University of Kent in het Verenigd Koninkrijk, die niet bij het onderzoek betrokken was. ‘Ik zou verwachten dat ze de volgende keer wel met verlof gaat’, zegt ze.
En inderdaad: toen de vrouwtjeschimpansee een tijd later weer een kind kreeg (zie foto boven), verdween ze een maand van de radar.
Van veel andere diersoorten is bekend dat de mannetjes jongen doden die geen verwanten zijn. Dit stelt ze in staat om te paren met de moeder en meer eigen nageslacht te hebben binnen de groep. Ook bij vrouwtjeschimpansees is gezien dat ze kinderen van andere vrouwtjes doden als bronnen zoals voedsel schaars zijn, zegt Humle.
De babychimp was misschien gewoon vulling van de maag voor het mannetje dat ‘m weggraaide, zegt Nishie.
Hoe het ook zij, infanticide en kannibalisme zijn extreem zeldzaam onder chimpansees, zegt Hulme. ‘Tijdens mijn werk met een chimpanseegemeenschap in West-Afrika heb ik zoiets nog nooit gezien’, zegt ze. Humle meent dat zulk geweld mogelijk vaker voorkomt in grotere groepen, omdat daar meer concurrentie bestaat om bronnen.
De onderzoekers publiceerden hun resultaten in American Journal of Physical Anthropology, DOI: 10.1002/ajpa.23327