Astronomen lijken voor het eerst een planeet in een ander sterrenstelsel te hebben ontdekt. De gasreus draait rond een bijzonder dubbelstersysteem.
Kandidaat-planeet M51-ULS-1b is gevonden door een team van het Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, onder leiding van Rosanne Di Stefano. De planeet bevindt zich op 28 miljoen lichtjaar in het sterrenstelsel M51, ook wel bekend als het Draaikolkstelsel.
De astronomen vonden de planeet in meetgegevens van 2624 waarnemingen die met de Chandra-ruimtetelescoop zijn verricht. Ze doorzochten de data op tekenen van zogeheten transits. Die vinden plaats wanneer een planeet voor een ster of ander helder object langs beweegt en daardoor het licht tijdelijk blokkeert.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Om zeker te weten dat ze echte transits zouden vinden, en geen gewone schommelingen in de helderheid van het object, keken de onderzoekers alleen naar gevallen waarbij al het licht verdween. Dat leverde één mogelijke exoplaneet op. Volgens de onderzoekers is het niet helemaal zeker dat het om een planeet gaat, maar is dat wel de beste verklaring voor de waargenomen transit.
De planeet lijkt rond een dubbelstersysteem te draaien. Dat is ook nog eens een bijzonder systeem: het bestaat niet uit twee sterren, maar uit een ster die ofwel rond een neutronenster, ofwel rond een zwart gat draait.
Gouden regel
‘De ontdekking is spannend, maar niet onverwacht’, zegt sterrenkundige Angelle Tanner van de staatsuniversiteit van Mississippi. ‘Er is absoluut geen reden om te denken dat er in andere sterrenstelsels geen planeten zouden zijn.’ Er zijn eerder ook al enkele kandidaat-planeten buiten ons sterrenstelsel gevonden, maar geen daarvan is bevestigd.
‘Dat er maar één transit is gemeten, maakt het lastig een conclusie te trekken’, zegt planeetwetenschapper Matthew Kenworthy van de Universiteit Leiden. ‘De gouden regel is dat je drie transits moet meten die allemaal even ver uit elkaar liggen. Dan weet je pas dat het een herhalend proces is, wat wijst op een ronddraaiende planeet.’
Tanner wijst erop dat we nog nooit een planeet in een dergelijk systeem hebben gevonden. Zelfs in ons eigen sterrenstelsel hebben we dus weinig vergelijkingsmateriaal. ‘Ik ben voorzichtig optimistisch, maar zou ook niet verbaasd zijn als het uiteindelijk iets anders blijkt’, zegt ze. ‘Het kan iets zijn dat simpelweg voor dit systeem langs vloog en nooit meer terugkeert.’
Niet alleen
Als er echt sprake is van een planeet, dan is het waarschijnlijk een gasreus die iets kleiner is dan Saturnus. Zijn afstand tot het centrum van het dubbelstersysteem is minstens net zo groot als de afstand van Saturnus tot de zon.
Volgens Kenworthy kan die afstand een probleem vormen voor de bevestiging van het bestaan van de planeet. ‘Als de planeet zo ver weg staat, gaat het decennia duren voor die is rondgedraaid en weer een transit veroorzaakt’, zegt hij. ‘Ik zou niet weten hoe je dit zou moeten bevestigen.’
Als we toch kunnen vaststellen dat de planeet echt bestaat, is het onze eerste blik op een wereld buiten de Melkweg. Het zou bovendien bevestigen dat ons sterrenstelsel niet bijzonder is wat betreft zijn vermogen om planeten te herbergen. ‘Dat geeft ons een beetje meer het gevoel dat we misschien niet alleen zijn in het heelal’, zegt Tanner.
