Ongeveer 11 procent van de wereldbevolking lijdt aan het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Maar ondanks dat het zo vaak voorkomt, is er nog veel onduidelijk over het syndroom. Met een combinatie van muis- en mensonderzoek hebben onderzoekers nu het mechanisme erachter blootgelegd. Gastro-enteroloog Guy Boeckxstaens van de KU Leuven leidde het onderzoek, waarvan de resultaten gepubliceerd zijn in Nature.
Wat zijn de belangrijkste kenmerken van PDS?
‘Patiënten hebben vooral last van buikpijn en een veranderd ontlastingspatroon. Bij vervolgonderzoek, bijvoorbeeld via CT-scans of endoscopie, worden er geen afwijkingen gevonden. Daarom worden deze patiënten door artsen vaak niet serieus genomen. Ze krijgen te horen dat het tussen de oren zit, en dat ze ermee moeten leren leven.’
Waarom geloofde u wel dat het een lichamelijke aandoening is?
‘Jaren geleden zagen we al aanwijzingen in het darmweefsel van PDS-patiënten. De zenuwcellen werden bij hen veel sneller geprikkeld dan bij anderen. Dat was de belangrijkste aanwijzing dat er wel degelijk iets functioneel mis is met de darmen. Toen zijn we verder gaan onderzoeken hoe dat komt.’
Ieder mens een persoonlijk dieet
Gezondheidseconoom Milanne Galekop onderzocht gepersonaliseerde diëten. Zijn die echt de moeite en de kosten waard?
Hoe hebt u dat onderzocht?
‘We vroegen ons af of een bacteriële infectie ten grondslag kan liggen aan PDS. Zo’n infectie kan het immuunsysteem in de war brengen. Daardoor ontwikkelt het mogelijk niet alleen een immuunreactie tegen de bacterie, maar ook tegen een toevallig aanwezige voedingsstof.
Om dat idee te testen, hebben we de darmen van muizen geïnfecteerd en tijdens de infectie een onschuldig eiwit toegediend. De muizen bleken later inderdaad een immuunreactie tegen dat eiwit te hebben ontwikkeld. Het doormaken van een infectie kan dus het startschot zijn voor PDS.
Daarnaast hebben we twaalf PDS-patiënten onderzocht. We brachten PDS-gerelateerde voedingsstoffen in hun darmen in. Daarop vertoonden ze allemaal dezelfde immuunreactie – een reactie die bij gezonde proefpersonen niet te zien was. Natuurlijk is een groep van twaalf een kleine steekproef, maar ik ben ervan overtuigd dat dit een belangrijk mechanisme is.’
Betekent dit dat PDS altijd begint met een infectie?
‘Nee. Bij een deel van de patiënten beginnen de klachten na een infectie, maar zeker niet bij iedereen. Het is moeilijk te zeggen hoe groot dat deel is; een infectie is soms heel duidelijk merkbaar, maar kan ook een stuk subtieler zijn. Daardoor is de link niet altijd te leggen.
We hebben in ons onderzoek echter ook gezien dat andere mechanismen, waaronder de aanwezigheid van bacteriële toxines, het effect van een infectie kunnen nabootsen. We onderzoeken nu of dat eveneens geldt voor stress, want we weten dat stress een belangrijke trigger van PDS-klachten is.’
De muizen reageerden slecht op het eiwit dat ze tijdens de infectie hadden gekregen. PDS-patiënten reageren slecht op allerlei voedingsstoffen. Hoe valt dat met elkaar te rijmen?
‘Ons onderzoek toont aan dat patiënten bij bepaalde voedingsstoffen een immuunreactie ontwikkelen. Deze immuunreactie heeft als gevolg dat mestcellen in de darmen stofjes gaan vrijmaken. Deze stofjes maken de darm in het algemeen gevoeliger voor prikkels. Het voelt dan pijnlijk aan als de darm met gas of ontlasting wordt gevuld.
Daardoor kun je ook klachten krijgen als je iets eet waar je geen immuunreactie tegen hebt ontwikkeld. Die klachten ontstaan simpelweg door het vullen en op gang komen van de darm. Als de zenuwcellen eenmaal zijn blootgesteld aan die stofjes van mestcellen, wordt de darm overgevoelig voor welke prikkel dan ook.’
Hebt u op basis hiervan nog tips voor mensen met PDS?
‘Eerst moet je een arts raadplegen en uitsluiten dat er sprake is van bijvoorbeeld lactose-intolerantie of een glutenallergie. Daarna is het belangrijk om in zekere mate te letten op je dieet en te kijken wat je wel en niet kunt verdragen.
Bepaalde voedingsstoffen – zoals uien, knoflook en peulvruchten – bevatten zogeheten FODMAPs. Dat zijn suikers die we niet goed verteren. Die suikers worden in de dikke darm door bacteriën vergist tot gas. Dit vullen van de darm verdragen mensen met PDS niet goed. Die voedingsstoffen kun je dus beter vermijden.’
Is er binnenkort een medicijn dat die gevoeligheid van de darm kan terugdraaien?
‘We weten dat patiënten met hooikoorts een soortgelijke reactie op bepaalde stoffen in de lucht vertonen. Die patiënten krijgen antihistaminica om die reactie te onderdrukken. Daarom doen we nu onderzoek naar het effect van antihistaminica op patiënten met PDS. In een kleine studie is al aangetoond dat de helft van de patiënten daar gunstig op reageert. Dat is absoluut een hoopgevend resultaat. We zijn nu bezig met een grotere testgroep om te kijken of we dat kunnen bevestigen.’
