Langstaartmakaken op het Thaise eiland Koh Ped hebben een nieuwe manier geleerd om voedsel te verzamelen toen ze vanwege de covid-19-pandemie niet meer gevoerd werden door toeristen.
Apen op Koh Ped, een eiland van slechts een kwart vierkante kilometer groot in de Golf van Thailand, hebben geleerd om stenen gereedschappen te gebruiken. Deze apen (Macaca fascicularis fascicularis) zijn een ondersoort van de langstaartmakaak. Er leven honderden van deze apen op het eiland.
Toeristen die de stad Pattaya bezoeken varen vaak naar het eiland, en voeren de apen mango’s, komkommers en noten. De covid-19-maatregelen maakten echter een einde aan deze stroom van toeristen en voedsel.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Reisbeperkingen
Onderzoekers onder leiding van primatoloog Suchinda Malaivijitnond van de Chulalongkorn-universiteit in Bangkok, Thailand, bezoeken de makaken op Koh Ped al tien jaar. Vóór 2020 hebben ze de apen nooit stenen gereedschappen zien gebruiken.
Toen kwam de covid-19-pandemie. Toeristen mochten het gebied niet bezoeken vanwege reisbeperkingen, en de onderzoekers ook niet. Toen de onderzoekers in juli 2022 eindelijk terugkeerden, zagen ze tot hun verbazing twee volwassen mannetjesapen kiezelstenen gebruiken om oesterschelpen open te breken. Hun bevindingen verschenen recent in het wetenschappelijke tijdschrift American Journal of Primatology.
Bijzondere techniek
Tijdens een volgend bezoek in maart 2023, zochten de onderzoekers systematisch naar gedrag waarbij de apen gereedschap gebruikten. Ze spotten zeventien apen die stenen gebruikten om oesters open te breken. Dit deden ze op een onhandige manier: met beide handen tilde de aap een steen op tot ongeveer schouderhoogte om het vervolgens naar compacte groepen met oesters te gooien.
‘Als we kijken naar andere primaten, dan is het gebruik van stenen gereedschappen heel zeldzaam’, zegt antropoloog Jonathan Reeves van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in het Duitse Leipzig, die niet betrokken was bij het onderzoek. Eerder wisten onderzoekers van vijf diersoorten dat ze stenen gereedschappen gebruikten: chimpansees, baardkapucijnapen, geelborstkapucijnapen, witkopkapucijnapen en Birmese langstaartmakaken. De laatste soort is nauw verwant aan de makaken op Koh Ped.
Ondanks dat verschillende andere primaten gereedschappen van steen gebruiken, konden we de oorsprong van dit gedrag nog niet eerder bestuderen, zegt Reeves. ‘We kunnen het observeren, maar we krijgen slechts zelden de kans om het te zien ontstaan als een nieuw gedrag in een populatie.’
Stimulans
Uit een experiment in 2018 met M. fascicularis fascicularis in gevangenschap bleek dat ze er niet in slaagden om stenen gereedschappen te leren gebruiken, ondanks dat ze daar training in kregen. Dit zou komen doordat ze niet genoeg hersencapaciteit hadden om het te leren. De nieuwe gegevens van wilde makaken suggereren daarentegen dat het voedselprobleem een stimulans was, zegt Reeves: de wilde makaken hebben twee jaar lang een voedseltekort gehad. Dat gaf een sterke motivatie om te innoveren.
Een belangrijke onbeantwoorde vraag is of één enkele makaak het gedrag heeft verzonnen waarna andere het nadeden, of dat meerdere makaken het onafhankelijk van elkaar hebben bedacht. Het viel Malaivijitnonds team op dat de apen die stenen gereedschappen gebruikten, meestal in hun eentje voedsel aan het zoeken waren. Dat suggereert dat ze elkaar niet na-aapten.
Reeves zegt dat het goed zou zijn om de apen te blijven observeren en te kijken wanneer verschillende individuen de gereedschappen gaan gebruiken. Door ook in de gaten te houden met welke andere apen ze omgaan, kunnen de onderzoekers erachter komen of de apen de techniek ook aan elkaar leren of dat het alleen om individuele creativiteit gaat.
Volop voedsel
Nu de covid-19-maatregelen opgeheven zijn, voeren toeristen de makaken op Koh Ped weer als vanouds. Volgens Malaivijitnonds team kan dit ertoe leiden dat de apen stoppen met het gebruik van de gereedschappen. In dat geval zouden de onderzoekers niet de kans krijgen om het gedrag verder te onderzoeken.
‘Het is interessant om te zien of het gedrag daadwerkelijk zal verdwijnen’, zegt Reeves. Misschien besluiten de makaken wel dat de stenen gereedschappen zo nuttig zijn dat ze die blijven gebruiken. ‘Dat ze nu het eten krijgen dat ze eerder ook kregen, zou niet hoeven betekenen dat ze er compleet mee gaan stoppen. Nu hebben ze dit nieuwe voedsel in hun assortiment.’
