De Amerikaan Aaron James heeft de allereerste oogboltransplantatie ter wereld gekregen. Vijf maanden na de transplantatie is zijn nieuwe oogbol nog steeds gezond.
Amerikaanse chirurgen hebben voor het eerst een oogboltransplantatie uitgevoerd, een wereldprimeur. Wel is het nog onzeker of de ontvanger met zijn nieuwe oog zal kunnen zien, maar de procedure is een belangrijke stap naar het herstellen van het gezichtsvermogen van mensen die ernstig oogletsel hebben opgelopen.
Op 27 mei voerden chirurg Eduardo Rodriguez van NYU Langone Health-ziekenhuis in New York met een team van meer dan 140 collega’s de oogtransplantatie uit. De ingreep was onderdeel van een gedeeltelijke gezichtstransplantatie bij Aaron James (46), een hoogspanningsmonteur uit de Amerikaanse staat Arkansas.
Softies? Sneeuwvlokjes? Niks daarvan – Gen Z is superkrachtig, zegt deze neurowetenschapper
Niks sneeuwvlokjes. Volgens neurowetenschapper Eveline Crone zijn hedendaagse jongeren juist sterk in een extreem ingewikkelde tijd.
Tot nu toe zijn er minder dan vijftig gezichtstransplantaties uitgevoerd. Bij geen enkele daarvan was nog een oog getransplanteerd. Transplantaties van hele ogen zijn voorheen vrijwel onmogelijk geacht vanwege de complexiteit van het orgaan.
Donorfamilie
‘Ik wil de donor en de donorfamilie bedanken. Zonder hen was dit allemaal niet mogelijk geweest. Ik heb het grootste respect voor hen omdat ze de beslissing hebben genomen om iemand te helpen die ze niet kennen, en om mij dit geschenk te geven’, zei James tijdens een persconferentie op 9 november. ‘Voor de transplantatie was ik emotioneel terneergeslagen. Mijn zelfvertrouwen was laag. Maar sinds de transplantatie vertel ik mensen dat ik niet langs de spiegel kan lopen zonder ernaar te kijken. Ik loop weer rechtop. Het is geweldig.’
James raakte in juni 2021 ernstig gewond toen zijn gezicht een stroomdraad raakte, waardoor hij een schok van 7200 volt kreeg. Hij verloor het grootste deel van de linkerkant van zijn gezicht, inclusief zijn linkeroog, en ook een groot deel van zijn linkerarm.
Rodriguez en zijn team transplanteerden de neus, lippen en stukken bot onder de linkerwang en kin van een overleden donor naar James, samen met het grootste deel van het weefsel onder het rechteroog. Ze transplanteerden ook het hele linkeroog van de donor, inclusief de oogleden, wenkbrauwen en oogkas. De hele operatie duurde ongeveer 21 uur.
Bloedvaten
De eerste uitdaging was het verwijderen van het complexe netwerk van bloedvaten rond de oogbol. In tegenstelling tot de rest van het gezicht krijgt het oog bloed uit het hersengebied direct achter de oogbol. Daarom moesten de chirurgen de schedel van de donor gedeeltelijk verwijderen om bij deze bloedvaten te komen.
Om te voorkomen dat ze ook een deel van James’ schedel moesten verwijderen – wat zou hebben betekend dat ze vlak bij zijn hersenen moesten opereren – verbonden de chirurgen de bloedvaten met andere bloedvaten in het gezicht van de donor. Hierdoor kon het team binnen 25 minuten na de chirurgische ingreep de bloedtoevoer naar het oog herstellen en de hersenen omzeilen. Later, tijdens de transplantatie zelf, sloten ze deze bloedvaten aan op bloedvaten in James’ nek.
Oogzenuw
Door de schedel van de donor te verwijderen, kregen de chirurgen ook een betere toegang tot de oogzenuw. Deze stuurt informatie van het oog naar de hersenen, waardoor we kunnen zien. Artsen zijn er nog nooit in geslaagd om een afgescheurde oogzenuw weer aan te sluiten. Om te proberen om dit toch te doen, behielden Rodriguez en zijn team zoveel mogelijk van de lengte van de oogzenuw van de donor. Dit zou de kans op het teruggroeien van zenuwvezels en het maken van een verbinding met James’ hersenen verbeteren.
Ze namen ook stamcellen, cellen die zich nog kunnen ontwikkelen tot verschillende soorten gespecialiseerde cellen, uit het beenmerg van de donor. Ze injecteerden deze op de plek waar de oogzenuw van de donor en die van James elkaar ontmoetten, om de zenuwgroei verder te stimuleren.
Tranen
Meer dan vijf maanden na de chirurgische ingreep lijkt de oogbol gezond te zijn. Hij heeft voldoende bloeddoorstroming en interne vloeistofdruk, en kan tranen produceren. Sommige zenuwcellen die cruciaal zijn voor het gezichtsvermogen zijn ook nog in leven, hoewel James nog niet kan zien met het oog en dat misschien wel nooit zal kunnen, zegt Rodriguez.
Rodriguez: ‘Het is al een hele prestatie om gewoon de oogbol levensvatbaar, levend en gezond te houden’, zegt transplantatiechirurg Damon Cooney van de Johns Hopkins-universiteit in Maryland, die niet bij de operatie betrokken was. ‘We moeten ervoor waken te hoge verwachtingen te wekken, die verder gaan dan wat op dit moment technisch haalbaar is.’
James kan dankzij de operatie ook zelfstandig eten en ademen. ‘We vergeten die aspecten omdat iedereen zo gefocust is op het oog’, zegt Rodriguez, ‘maar het feit dat we deze persoon een kans op een normaal leven kunnen geven, met de kans op een vorm van gezichtsvermogen, is geweldig.’
