Stukjes textiel uit een 2800 jaar oud graf in Nederland maakten ooit deel uit van een geweven jurk met een rood-blauw blokjespatroon. Dit blijkt uit een moleculaire analyse van de stof.
Een 2800 jaar oude rood-blauwe jurk is mogelijk het oudste geweven kledingstuk met een blokjespatroon dat ooit is gevonden in Europa. De jurk lag in een graf uit de vroege ijzertijd, nabij Uden.
Zeldzamer dan goud
Het skelet van de persoon die de jurk ooit droeg, is volledig vergaan in de harde zandgrond. Maar metalen sieraden hebben ervoor gezorgd dat het deel van de wollen jurk onder de sieraden mineraliseerde. Deze resten zijn voldoende om te bewijzen dat het geverfde textiel onderdeel uitmaakte van een kledingstuk, zegt archeoloog Karina Grömer van het Natuurhistorisch Museum in Wenen.
‘Einstein liep als theoreticus vast op de nieuwe bevindingen’
Toen de Nederlandse natuurkundige Heike Kamerlingh Onnes iets geks ontdekte over supergeleiding, was dit onder veel fysici het gesprek van de dag. Maa ...
Oud textiel is volgens Grömer ‘zeldzamer dan goud’, omdat textiel zo snel vergaat. Zelfs wanneer stukjes textiel worden ontdekt, is het niet altijd duidelijk welke functie ze oorspronkelijk hadden. Textiel werd namelijk ook gebruikt als grafgeschenk of om spullen in te pakken die in een graf werden geplaatst.
Herdersruit
In 2015 bestudeerden Grömer en haar collega’s textiel uit een graf uit de 8e eeuw v.Chr. vlakbij het Noord-Brabantse Uden. De aanwezige metalen hebben het textiel op een natuurlijke manier bewaard. Dat het textiel onder arm- en enkelbanden zat, suggereert dat de stoffen ooit onderdeel waren van een jurk met lange mouwen, of een bovenstuk met lange mouwen en een rok tot op de enkels. Grömer dacht een geblokt patroon te herkennen van twee kleuren, maar had op dat moment niet de technologische middelen om dit verder te onderzoeken.
Inmiddels heeft Grömers team samen met chemicus Loïc Bertrand van de Universiteit van Parijs-Saclay tien stukjes uit de vier lagen stof in kaart gebracht met behulp van 3D-imaging. Alle stukjes waren ongeveer een vierkante centimeter groot.
De onderzoekers bepaalden dat de stof in een klassieke ruitformatie was geweven, vandaag de dag bekend als de ‘herdersruit’. Dat getuigt van vakmanschap, zegt Grömer.
Moleculaire analyse onthulde bovendien dat de draden al geverfd waren voordat ze in het kledingstuk werden verwerkt. De blauwe verf kwam waarschijnlijk van een struik die ook wel bekend staat als de ververswede (Isatis tinctoria). De basis van de rode kleurstof was afkomstig van Poolse cochenille-insecten, die karmijn produceren. Het is het oudste bekende geval van ‘insectenverf’ in de regio.
Forensisch onderzoek
Al eerder zijn andere geblokte kledingstukken uit de ijzertijd gevonden. Uit een Zweeds moeras kwam een bruinwitte pied-de-poulemantel uit de 4e eeuw v.Chr. en een Deens moeras bevatte een sjaal en een rok met een blauwrood patroon uit de 2e eeuw v.Chr. Maar deze jurk is het oudste tweekleurige textiel in Nederland – en mogelijk het oudste kledingstuk met dit patroon in heel Europa, zeggen de onderzoekers. ‘Dit is zo’n bijzondere vondst’, zegt Bertrand.
‘Het is als forensisch onderzoek, waarbij we alle aanwijzingen in elkaar puzzelen’, zegt Grömer. ‘We doen ons best om mensen een idee te geven van hoe mensen er 2800 jaar geleden uitzagen.’ Het team publiceerde de resultaten in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Archaeological Science.
