Kunnen we aan de spraak van onze medemens nog herkennen uit welk deel van het land ze komen? Of kan een AI-systeem dat beter? Deze vragen staan centraal in het Lowlands Science-onderzoek van taalwetenschapper Martijn Wieling van de Rijksuniversiteit Groningen.
Wat gaan jullie precies op Lowlands onderzoeken?
‘We willen weten hoe goed mensen nog zijn in het herkennen uit welk deel van het land anderen komen. Vroeger spraken mensen vaak de streektaal, maar tegenwoordig is dat veel minder het geval. En bijvoorbeeld doordat mensen vaker verhuizen, vervagen onze accenten. Het wordt daarom steeds lastiger te horen waar iemand vandaan komt. Wij verwachten eigenlijk dat mensen daardoor niet meer zo goed zijn in het beoordelen van waar iemand vandaan komt op basis van hun gehoor.
Vervolgens is de tweede vraag of er überhaupt nog informatie in onze spraak zit waarvan we in theorie onze afkomst zouden kunnen afleiden. Daarbij komt ons AI-systeem om de hoek kijken dat we speciaal voor dit onderzoek hebben ontwikkeld. Zo’n systeem is mogelijk gevoelig voor heel kleine kenmerkende verschillen in de uitspraak die wij als mensen misschien niet meer zo goed horen. Als die verschillen consistent zijn tussen verschillende streektaalgebieden, kan een AI-systeem vermoedelijk beter dan mensen herkennen waar iemand vandaan komt.
Mondscan kan tongkankerpatiënten met een spraakstoornis helpen
Met een volgsysteem van tong, lippen en kaak, legt taalwetenschapper Thomas Tienkamp de basis om mensen met spraakstoornissen beter te laten spreken.
Dus eigenlijk zijn we benieuwd of onze accenten zodanig aan het vervagen zijn dat niemand de verschillen meer kan herkennen, of dat er wel degelijk nog kleine verschillen zijn, die alleen een computer kan herkennen. Aangezien er bij Lowlands mensen uit het hele land met allerlei verschillende accenten bijeen komen, is dit een prachtige plek om dit onderzoek uit te voeren.’
Wat vertelt de uitkomst van dit onderzoek jullie?
‘Als er uit dit onderzoek komt dat de computer veel beter is dan de mens, is het blijkbaar zo dat er nog consistente verschillen bestaan tussen de spraak van mensen uit verschillende regio’s, maar dat wij die als mensen niet meer goed kunnen herkennen. Als mensen juist veel beter presteren dan de computer, dan is de volgende stap om te bepalen op basis waarvan mensen hun keuze maken. We kunnen dan die informatie gebruiken om ons AI-systeem te verbeteren.’
Wat gaan de deelnemers ervaren?
‘De deelnemers mogen hun stem laten horen én de stem van anderen beoordelen in een competitie tegen andere Lowlands bezoekers en een AI-systeem. Dat doen ze in ons eigen mobiele lab, waar we ook het land mee doorreizen.
Eerst zullen de deelnemers een aantal zinnen inspreken. Dit zijn zinnen die al in een eerder spraakonderzoek zijn gebruikt en waar veel karakteristieke klanken in voorkomen. Vervolgens luisteren ze naar gesproken zinnen van andere Lowlands bezoekers. Ze moeten dan beoordelen waar ze denken dat de personen die ze horen vandaan komen.
Om het de deelnemers niet al te moeilijk te maken, hebben ze de keus uit zeven streektaalgebieden: Fries, Nedersaksisch, Hollands, Limburgs, Brabants, Zeeuws en Vlaams. Aan het einde krijgen ze te zien hoe goed ze gescoord hebben ten opzichte van andere Lowlands bezoekers, maar ook ten opzichte van ons AI-systeem. Het AI-systeem zal daarnaast inschatten waar iedere spreker vandaan komt. Het is een kort onderzoek, in totaal zullen de deelnemers maar vijf minuten bezig zijn in het lab. We proberen er ook voor te zorgen dat mensen na hun deelname op een website kunnen zien waar de andere Lowlands bezoekers inschatten dat ze vandaan komen.’
Waarom is dit onderzoek belangrijk?
‘Dit onderzoek kan helpen bij de verbetering van spraaktechnologieën, zoals automatische spraakherkenning of tekst-naar-spraaksystemen. Voor spraakherkenningssoftware is het bijvoorbeeld belangrijk juist te bepalen wat iemand zegt, onafhankelijk van iemands accent. Deze systemen kunnen beter worden gemaakt door ze bloot te stellen aan verschillen in uitspraak tussen regio’s. Systemen die tekst omzetten naar spraak worden daarnaast mogelijk realistischer als ze consistent regionale spraakkenmerken bevatten.’
Elk jaar vinden er wetenschappelijke onderzoeken plaats op muziekfestival Lowlands. New Scientist is partner van Lowlands Science. Wij delen van tevoren wat er gaat gebeuren, en waar je als festivalbezoeker allemaal aan mee kan doen. Lowlands 2024 vindt plaats op 16, 17 en 18 augustus 2024.
