Quantum. Upcoming, met een leger aan wetenschappers die de code van de kleinste deeltjes probeert te kraken voor revolutionaire, spannende toepassingen als de quantumcomputer, quantuminternet en quantumsensors. Quantum Delta NL is een Nederlands samenwerkingsinitiatief dat Nederland een vooraanstaande positie moet bezorgen bij de implementatie van veelbelovende quantumtechnologieën in de maatschappij. Met oog voor de mogelijkheden én risico’s. In deze rubriek acht sleutelspelers binnen Quantum Delta NL. Als vierde in de rij Freeke Heijman (Amersfoort, 1975), mede-oprichter Quantum Delta NL en directeur ecosysteemontwikkeling.
Freeke Heijman kwam bij toeval in de quantumwereld terecht. ‘In 2013 werkte ik nog bij het ministerie van Economische Zaken (EZ), als Hoofd Strategie bij het Directoraat Generaal voor Ondernemen en Innovatie’, vertelt ze. ‘Ik ging destijds met de toenmalige minister Henk Kamp op bezoek bij het lab van Leo Kouwenhoven. Delft had toen al de ambitie het onderzoek te ontstijgen en aan industrialisatie te beginnen met een nieuw instituut – QuTech. Ik heb toen een aantal jaren als liaison gewerkt tussen QuTech en EZ om quantum op de kaart te zetten.’
‘In 2019 is dat uitgemond in een nationaal initiatief Quantum Delta NL, met innovatiehubs in Delft, Eindhoven, Leiden, Twente, en Amsterdam, DELTA. We overbruggen de kloof tussen fundamenteel onderzoek en het bedrijfsleven, vooral voor start-ups die quantumtechnologie uit het laboratorium halen en in de levens van mensen brengen.’
Heersen zwermen killerdrones straks over het slagveld?
Een luchtruim gevuld door kunstmatig intelligente killerdrones, die autonoom bepalen wie blijft leven en wie zal sterven. Hoe waarschijnlijk is dat?
Een quantumecosysteem
Haar studie Beleidsanalyse en Systeemkunde aan de Technische Universiteit Delft komt goed van pas bij haar huidige werk. Heijman: ‘Je leert daar technische projecten in een maatschappelijke context te zetten. Je snapt waar de wetenschappers het over hebben, en tegelijkertijd kijk je naar de mogelijkheden die er voor de techniek in de maatschappij liggen. Dat is precies wat ik nu doe: het ontwikkelen van een quantumecosysteem waarin alle partijen goed tot hun recht komen.’
‘Vergelijk het met een bos met dieren en planten. Alleen heet het bos nu quantum en zijn de bewoners wetenschappers, studenten, investeerders en bedrijven. Ons systeem is niet hiërarchisch. Ik ben meer een olievrouwtje, dat ook de contacten met externe partijen legt, zoals bij het verkrijgen van nieuw kapitaal. We hebben ook ons eigen clubhuis, House of Quantum, waar de start-ups terecht kunnen, events worden gehouden, en waar iedereen uit de quantumbiotoop elkaar kan ontmoeten. Werken met quantumtechnologie is fascinerend, het is contra-intuïtief met fenomenen als superposities en verstrengeling.’
Internationaal
‘We zitten in een kopgroep met landen als de VS, Canada, Engeland en China. Dat is best wel knap, want wij hebben geen grote techbedrijven met diepe zakken als IBM of Google, om te investeren in quantumtechnologie. Inmiddels zijn onze producten ver genoeg ontwikkeld, zodat ook de grote private investeerders, zoals de pensioenfondsen, kunnen instappen.’
‘We werken intensief samen met instituten in andere Europese landen, want samen staan we sterk. Er zal altijd wel een vorm van concurrentie zijn, maar zeker nu quantum nog in ontwikkeling is, is het doodzonde als we allemaal hetzelfde wiel proberen uit te vinden. Cleanroomfaciliteiten voor quantumcomputers zijn peperduur, dat moet je niet in alle landen willen.’
Toekomst
‘Onze doelstelling is dat Nederland over 15 jaar een aantal unieke bedrijven heeft die onmisbare schakels zijn in de quantumtechnologie, zoals ASML in de huidige chipmarkt. Een start-up als Quantware wil het Intel worden in de quantumcomputerindustrie. Dat is een hele mooie ambitie.’
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Quantum Delta NL.
Recent is de Nationale Quantum Cursus gelanceerd om Nederland kennis te laten maken met quantum en voor te bereiden op een quantumtoekomst. Het gratis online programma, ontwikkeld onder leiding van Jim Stolze en gefinancierd door Quantum Delta NL, onthult de complexiteiten van quantummechanica, belicht ontwikkelingen in de quantumtechnologie en onderzoekt de toekomstige implicaties ervan.
Op 14 maart 2024 beleefden bezoekers van een uitverkocht TivoliVredenburg een avond vol weten-schap, ethiek en zelfs een vleugje magie: het Gala van Quantum en Samenleving. New Scientist hoofdredacteur Jim Jansen presenteerde de avond. Samen met quantum- en samenlevingsonderzoeker Julia Cramer interviewde hij wetenschappers, filosofen, innovatie-experts en Constantijn van Oranje over hun blik op onze toekomst met quantum. Bekijk hier de aftermovie of lees het verslag.
