Op Lowlands kan je straks een wel heel unieke catwalk bezoeken in de met rook en glitters gevulde show ‘Holland’s Next Embryo Model’. Je komt er namelijk oog in oog te staan met verschillende embryo-modellen uit het lab. Onderzoekers gebruiken deze embryoachtige structuren om vroege levensontwikkeling te bestuderen. Maar in hoeverre verschilt zo’n model in ethisch opzicht van een ‘echt’ embryo?
Wetenschappers in Nederland kunnen geen onderzoek doen naar de embryonale ontwikkeling tijdens de eerste paar dagen na bevruchting. Om deze vroege ontwikkeling te bestuderen, proberen onderzoekers embryo-modellen te laten groeien in het lab. Deze modellen zullen daadwerkelijke embryo’s steeds dichter benaderen.
Je kan je inbeelden dat hier een hele hoop ethische vragen aan verbonden zijn. Want moeten embryo-modellen dezelfde bescherming krijgen als een echt embryo? En zou je zelf cellen afstaan om een embryo-model van te maken? Deze vragen en meer kan je straks op Lowlands bespreken en beleven in een ware show: Holland’s Next Embryo Model.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Beschermwaardigheid bespreken
Onderzoekers proberen deze embryo-modellen bijvoorbeeld te maken door kunstmatige ei- en zaadcellen te ontwikkelen uit speciaal aangepaste volwassen cellen. Deze zogeheten geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPSCs) hebben namelijk het vermogen om te veranderen in elk gewenst celtype uit het menselijk lichaam. Om iPSCs te maken, passen onderzoekers reeds volgroeide cellen genetisch aan om ze ‘terug te draaien’ in de tijd. Vanuit deze iPSCs trachten onderzoekers om in het lab ei- en zaadcellen te maken.
Een andere manier om embryo-achtige structuren te ontwikkelen is direct vanuit deze iPSCs. Op dit moment ontwikkelen onderzoekers iPSCs al om bijvoorbeeld kleine orgaantjes te maken. Hiermee zijn in de toekomst mogelijk minder proefdieren voor onderzoek nodig. Ook zijn er al verschillende embryo-achtige structuren in het lab gemaakt, maar deze bootsen nog geen ‘echt embryo’ na. Embryo-modellen helpen onderzoekers om de cruciale beginfase van het leven beter te begrijpen. Maar over de wenselijkheid van het gebruik van deze modellen is dringend een maatschappelijke discussie nodig.
Rosanne Edelenbosch, onderzoekscoördinator bij het Rathenau Instituut, onderzoekt wat burgers van deze ontwikkelingen vinden. Het Rathenau Instituut richt zich op de maatschappelijke impact van nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap en de technologie. Samen met Nemo Kennislink ontwikkelden ze de ‘Holland’s Next Embryo Model’-show. De bevindingen van dit onderzoek zullen uiteindelijk met het parlement en beleidsmakers worden gedeeld.
‘Volgens de Nederlandse Embryowet is een embryo een cel of samenhangend geheel van cellen met het vermogen uit te groeien tot een mens’, zegt Edelenbosch. ‘Deze wet bepaalt dat er geen embryo’s speciaal voor onderzoek tot stand mogen worden gebracht.‘ In theorie mag je dus wel met stamcellen embryo-achtige structuren maken en onderzoeken. De grote vraag is: in hoeverre is zo’n model beschermwaardig? De huidige modellen uit stamcellen zijn nog niet levensvatbaar en vallen daarom buiten de Embryowet. Maar wat als ze dat over een paar jaar in theorie wel kunnen zijn? En als we perfect nagebootste embryo’s hebben, is het dan wenselijk ze genetisch aan te passen zodat ze niet kunnen uitgroeien tot een mens?
Glitter en glamour
In de show ontdek je verschillende embryo-modellen, en kan je zelf oordelen over hun beschermwaardigheid. De show zal uit vier fases bestaan:
- De intake, waarbij je een korte vragenlijst invult, om vervolgens in de rol van jurylid te stappen en plaats te nemen aan een catwalk.
- De show, waarbij verschillende embryo-modellen in een petrischaaltje over de catwalk glijden. Je krijgt de kans om de modellen met een vergrootglas nader te bekijken, en hoort via een koptelefoon meer informatie over elk model.
- Het rondetafelgesprek, waarbij je met je mede-juryleden in gesprek gaat over de kansen en zorgen rondom deze ontwikkeling.
- Een heuse Meet & Greet met een onderzoeker die in het lab daadwerkelijk aan dit soort modellen werkt. Hier kan je verder de diepte in, en al je vragen beantwoord krijgen.
‘Met onze show en dit onderzoek willen we voorkomen dat de maatschappelijke discussie polariseert’, geeft Edelenbosch aan. ‘Het politieke debat over medisch-ethische kwesties gaat vaak over wetenschappelijke vooruitgang en levensbeschouwelijke overtuigingen. Maar je ziet dat burgers ook andere argumenten belangrijk vinden. Voor welke doelen zet je deze technologie wel of niet in? Wie zal hier gebruik van maken? En wie ‘bezit’ de technologie? Het is echt belangrijk om ook te weten welke keuzes burgers zouden maken. Daarom staan we met onze show op Lowlands.’
Een heuse ervaring
Kortom, de show zal onderzoeken in welke embryo-modellen mensen wel toekomst zien, en welke niet. ‘We hebben echt te weinig beeld bij wat mensen hiervan vinden’, vertelt Edelenbosch. ‘Ook onder wetenschappers is er nog onenigheid en onzekerheid over de toekomst van deze technologie.’
Maar de show is ook een leuke ervaring, benadrukt ze. ‘We hebben de show al op meerdere festivals gehouden. Je kan individueel meedoen, of als vriendengroep. Ik vind het echt leuk als meerdere groepen zo met elkaar in gesprek komen.’
Elk jaar vinden er wetenschappelijke onderzoeken plaats op muziekfestival Lowlands. New Scientist is partner van Lowlands Science. Wij delen van tevoren wat er gaat gebeuren, en waar je als festivalbezoeker allemaal aan mee kan doen. Lowlands 2024 vindt plaats op 16, 17 en 18 augustus 2024.
