Komende 5 en 6 oktober is het weer zover: Weekend van de Wetenschap. Twee dagen lang kan jong en oud de wetenschap van heel dichtbij beleven.
Vorig jaar bezochten ruim 120.000 bezoekers meer dan 1250 activiteiten door heel Nederland. Ambassadeur van 2023, hersenwetenschapper Kayla Green, blikt terug: ‘Het was écht een feestje. Kinderen zijn bij uitstek nieuwsgierig en dat maakt hen de perfecte onderzoekers. Ik hoop dat er ook dit jaar weer een uitwisseling van ervaring en kennis zal zijn. Want wetenschap is samen nieuwsgierig zijn!’
Dit jaar geeft Green het stokje door aan niemand minder dan astronaut André Kuipers. Een bezoekje aan het European Space Agency in Noordwijk is voor veel mensen een van de hoogtepunten van Weekend van de Wetenschap, en dat zal deze editie niet anders zijn. De onderwerpen draaien dit jaar om de hoe-vraag. Hoe werkt de zee? Hoe werkt je hart? En hoe werkt het web eigenlijk? Het hele programma van Weekend van de Wetenschap vind je op de website, maar hieronder geven we je alvast een voorproefje van drie activiteiten die je kunt bezoeken.
Gaan breinchips die onze gedachten koppelen aan machines de mens verbeteren?
Hersenimplantaten die mensen met een verlamming de mogelijkheid geven om computers te bedienen met hun gedachten, ontwikkelen zich snel.
De H is van Heelal
De Einstein-telescoop is een technisch hoogstandje dat nieuw licht moet gaan schijnen op de grote vragen over het heelal. Bijvoorbeeld: hoe is het universum eigenlijk ontstaan? Anders dan andere telescopen zal de Einstein-telescoop geen licht meten, maar zwaartekrachtgolven – rimpelingen in de ruimtetijd die het gevolg zijn van bewegende massa’s. Deze golven zijn belangrijk, zegt Wim Walk, technisch manager bij dit internationale project. ‘Als we teruggaan naar het begin van het heelal, dan was de dichtheid daar zo hoog, dat licht niet vrijelijk kon bewegen. Het werd steeds geabsorbeerd door de massa’s die er toen waren.’ Lichttelescopen kunnen daardoor niets zien van het begin van het heelal. Er was simpelweg geen licht dat we nu zouden kunnen meten. ‘Maar zwaartekracht-golven worden niet geabsorbeerd’, zegt Walk. ‘Die zwerven nog steeds door het heelal, waardoor je ze wél kunt meten.’ En dat zou dus kunnen met de Einstein-telescoop, die hopelijk gebouwd zal worden in de Zuid-Limburgse bodem, op 300 meter diepte. Daardoor zouden we verder kunnen terugkijken in de tijd dan ooit tevoren.
In zijn lezing in de Volkssterrenwacht Bussloo tijdens Weekend van de Wetenschap vertelt Walk alles over dit natuurkundige instrument, legt hij uit hoe het onderzoek naar zwaarte-krachtgolven ervoor staat en gaat hij in op wat de Einstein-telescoop voor de wetenschap – en de maatschappij – kan gaan betekenen. Walk is in ieder geval enthousiast: ‘Hoe het universum is ontstaan, dat is nogal een vraag. Hoe mooi zou het zijn als die vraag beantwoord wordt in Limburg en België?’
4 oktober, 19:30-22:00 | Lezing over de Einstein-telescoop @ Volkssterrenwacht Bussloo
Tijdens Weekend van de Wetenschap kun je ook de ETPathfinder in Zuid-Limburg bezoeken.
De O is van Online
Een kind van tien met een eigen smartphone – tegenwoordig is dat eerder regel dan uitzondering. Daarom is het van belang dat we weten hoe we kinderen kunnen ondersteunen als ze online gaan, zegt Chiara de Jong. Als onderzoeker bij het Movez Lab van de Erasmus Universiteit Rotterdam bestudeert ze digitale weerbaarheid bij kinderen van 8 tot 12 jaar. ‘Hoe meer kinderen worden blootgesteld aan de positieve kanten, hoe meer ze ook te maken krijgen met mogelijke risico’s. Dat hoeft niet per se erg te zijn, als ze maar weerbaar zijn. De kans is groot dat een kind een keer een vervelend berichtje krijgt van een vreemde. Als hij of zij weet dat dit kan gebeuren, en hoe je daarmee om moet gaan, dan helpt dat meer dan wanneer het kind die online wereld helemaal niet mag betreden.’
Chiara vindt het belangrijk het kind zelf een stem te geven – niet alleen in haar onderzoek maar ook tijdens Weekend van de Wetenschap. ‘Op het Wetenschapsfestival in Rotterdam kunnen kinderen langskomen bij onze Challenge Factory. Hier gaan ze aan de slag met echte problemen uit de online wereld en helpen ze oplossingen te verzinnen voor leeftijds-genootjes. Zo hopen we ze bewust te maken van wat er online allemaal kan gebeuren en hoe je dat samen kunt oplossen.’ Dus, ouders: geen zorgen. Ook voor jullie is de Challenge Factory interessant. ‘Het zit hem vaak in het open gesprek; de dialoog aangaan met elkaar.’
6 oktober, 11:00-16:00 | Challenge Factory @ Wetenschapsfestival in Rotterdam
De E is van Evolutie
Paleontoloog Melanie During weet als geen ander hoe fascinerend dinosauriërs zijn. Haar ontdekking dat de meteoriet die een einde maakte aan het dinotijdperk in het voorjaar insloeg werd in één klap wereldnieuws. Ze publiceerde haar bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature, schreef het boek De laatste lente van de dinosauriërs en deed mee aan De Slimste Mens en de Earth Challenge van NPO Zapp. Inmiddels is ze druk met het afronden van haar promotieonderzoek aan de Universiteit van Uppsala in Zweden. Daarvoor is ze afwisselend te vinden in haar woonplaats Leeuwarden, in het stabiele-isotopenlab van de Vrije Universiteit Amsterdam en bij de deeltjesversneller aan de voet van de Alpen in Grenoble, met hier en daar een opgraving in Winterswijk of Amerika. ‘Geen enkele dag is hetzelfde’, zegt ze lachend. ‘Dat vind ik ook het leukste aan mijn werk.’
In oktober hoopt ze haar proefschrift af te hebben, waarna ze zich vol overgave kan storten op Weekend van de Wetenschap. In het Natuurmuseum Fryslân vertelt ze over de tragische laatste lente van de dino’s, het spannende werk van een paleontoloog en doet ze een boekje open over de mosasaurus – een gigantisch zeereptiel die ineens opdook in zoet water. Daar kijkt ze enorm naar uit. ‘Als ik lezingen geef, word ik heel graag onderbroken door kinderen met vragen. Volwassenen kunnen wel wachten tot het eind, maar kinderen niet. Want zij zijn de volgende generatie wetenschappers. En wetenschap is nou eenmaal vragen stellen, nieuwsgierig zijn en uitzoeken hoe het zit.’ Na de lezing ga je zelf aan de slag en zet je een dinoskeletje in elkaar. Loop vooral ook een rondje door de rest van het Natuurmuseum Fryslân, waar de nieuwe tentoonstelling Dino Dubbelgangers te zien is.
6 oktober, 14:00-15:30 | Interactieve lezing @ Natuurmuseum Fryslân (aanmelden nodig)
