Journalistiek en klimaatverandering komen samen bij het project: Tikkende Tijdbom. Op Lowlands Science gaan Fontys en Nationaal Klimaat Platform onderzoeken wat de invloed van beeld en taal is bij de berichtgeving rondom klimaatverandering.
In hoeverre is de huidige klimaatjournalistiek effectief om jongvolwassenen te bereiken? Dat gaan het Nationaal Klimaat Platform en Fontys onderzoeken op Lowlands Science.
‘We zien dat er over het algemeen veel nieuwsmijding is onder jongeren’, zegt Danielle Arets, lector bij Fontys. ‘En daarnaast merken we dat klimaatstress onder jongeren heel groot is’, voegt Jessie Harms van het Nationaal Klimaat Platform toe.
AI-assistent kan 113-hulpverlening ondersteunen
Dataspecialist Salim Salmi maakte een AI-tool die 113-hulpverleners ondersteunt.
Met het project ‘Tikkende Tijdbom’ willen de onderzoekers daarom leren welke beelden en taal rondom klimaatverandering goed landen bij jongvolwassenen. En hoe ze ervoor kunnen zorgen dat jongeren geïnteresseerd raken in het onderwerp.
Donkere kamer
Om dat te onderzoeken zet het team een donkere kamer neer op Lowlands Science. Dat is een kamer met rood licht waar men vroeger foto’s ontwikkelde. ‘Als je de kamer inloopt, zie je acht foto’s hangen die vaak in het nieuws voorkomen’, zegt Harms. ‘Vervolgens kun je opschrijven welke associaties je bij het beeld hebt, en of je op basis van dat beeld ook een artikel zou lezen.’
Het team heeft al eerder onderzoek uitgevoerd om te bepalen welke foto’s ze zullen ophangen in hun donkere kamer. ‘We hebben al meer dan duizend foto’s geanalyseerd die nieuwsmedia vaak gebruiken als ze over klimaatverandering schrijven’, zegt Merel van Helten, onderzoeker bij het Nationaal Klimaat Platform. ‘Dan kan je bijvoorbeeld denken aan foto’s van bosbranden. Maar ook foto’s die wat minder logisch klinken, zoals van politici of ongerepte natuur.’
Het team introduceert ook een paar nieuwe, door AI-gegenereerde, beelden om te onderzoeken hoe die ontvangen worden door het publiek.
Beelden en metaforen
Nadat de bezoekers de donkere kamer uitlopen, kunnen ze aan tafel schuiven bij het onderzoeksteam. ‘We gaan gemanipuleerde journalistieke nieuwsberichten met en zonder klimaatmetaforen testen om te kijken wat de effecten daarvan zijn op lezers: dragen metaforen bij aan een gevoel van urgentie? Zetten ze aan tot doemdenken of kunnen ze ook een handelingsperspectief bieden?’, zegt Arets.
Ook die metaforen zijn geplukt uit echte nieuwsmedia. ‘We hebben gekeken naar welke metaforen vaak voorkomen in klimaatberichten’, zegt Van Helten. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat journalisten veelvuldig gebruik maken van oorlogsmetaforen wanneer zij schrijven over klimaatverandering. Denk aan een zin als: ‘Ze staan aan de frontlinie van klimaatverandering’. Toch komen we dit soort metaforen in de Nederlandse journalistiek maar spaarzaam tegen, zegt Arets.
De metafoor ‘tikkende tijdbom’ komt in internationale klimaatjournalistiek veelvuldig voor. Daarom hebben de onderzoekers hun project hiernaar vernoemd. ‘Die metafoor is eigenlijk misplaatst, want het geeft het signaal dat die bom nog te ontmantelen is’, zegt Arets. ‘Die metaforen bestaan dus niet puur als illustratie of mooie taal. Ze hebben een heel nadrukkelijke werking op de manier waarop we denken over klimaatverandering.’
Na hun deelname aan het onderzoek kunnen bezoekers zichzelf op de foto laten zetten met een pakkend beeld dat gemaakt is door collega-onderzoekers van de Hogeschool van Amsterdam. Zij hebben in het project Climate Imaginaries gekeken welke toekomstbeelden effectief zijn, zegt Arets.
Meningen
‘Het fijne aan ons onderzoek is dat mensen echt hun mening kunnen delen’, zegt Van Helten. ‘Het is niet zozeer dat wij hen iets vertellen. Wij staan juist heel open om hun ideeën te horen.’
Met die meningen kunnen de onderzoekers vervolgens heel veel. ‘We gaan bijvoorbeeld onderzoeken of de beelden en metaforen die nu in de media voorkomen negatieve emoties oproepen. En of ze daardoor wellicht ook bijdragen aan klimaatstress onder jongeren’, zegt Van Helten.
Arets hoopt door het onderzoek te leren hoe journalisten mogelijk effectiever over het klimaat kunnen rapporteren. ‘We willen onderzoeken wat er nodig is, in zowel taal als beeld, om er in ieder geval voor te zorgen dat je jongeren bereikt.’
Elk jaar vinden er wetenschappelijke onderzoeken plaats op muziekfestival Lowlands. New Scientist is partner van Lowlands Science. Wij delen van tevoren wat er gaat gebeuren, en waar je als festivalbezoeker allemaal aan mee kan doen. Lowlands 2024 vindt plaats op 16, 17 en 18 augustus 2024.
