Op 14 maart 2024 vond het Gala van Quantum en Samenleving plaats in TivoliVredenburg in Utrecht. Wetenschapsjournalist Dorine Schenk droeg deze column voor.
‘Die nieuwe quantumtechnologie waar jij over schreef, dat is gewoon magie’, zei een kennis tegen me. ‘Het is beter dan magie’, grapte ik. ‘Het is wetenschap.’
Vervolgens probeerde ik uit te leggen dat verstrengeling raadselachtig lijkt, maar dat het keurig uit de wetten van de quantummechanica rolt en is aangetoond met experimenten. Hij keek glazig en besloot toen glimlachend: ‘Als ik het niet kan zien, dan is het voor mij magie.’
‘Einstein liep als theoreticus vast op de nieuwe bevindingen’
Toen de Nederlandse natuurkundige Heike Kamerlingh Onnes iets geks ontdekte over supergeleiding, was dit onder veel fysici het gesprek van de dag. Maa ...
Het woord ‘magie’ valt vaker in gesprekken over quantum. Vaak begin ik dan te sputteren, maar ik draag zelf bij aan de raadselachtige zweem die rondom quantumtechnologie hangt. In de artikelen die ik als wetenschapsjournalist erover schrijf gebruik ik woorden zoals: ongrijpbaar, raar, bizar, contra-intuïtief en spookachtig.
Quantum reikt verder dan de fundamentele wetenschap. De verwachting is dat quantumtechnologie, zoals quantumcomputers en quantuminternet, grote invloed gaat hebben op onze samenleving. Het onderwerp beperkt zich daarom niet meer tot populair wetenschappelijke tijdschriften, podcasts of een zeldzaam artikel als er een Nobelprijs uitgereikt wordt. De term quantum sijpelt de massamedia in en bereikt een breder publiek.
In de nieuwsberichten die journalisten zoals ik schrijven over quantumtechnologie proberen we de quantumfysica die erachter schuilgaat toe te lichten. We schrijven over qubits die niet alleen een één of een nul kunnen zijn, maar ook een combinatie van die twee – net zoals Schrödingers kat, die we er te pas en te onpas aan z’n nekvel bijslepen.
Maar lezers treffen in hun dagelijks leven zelden een broodrooster op twee plekken tegelijkertijd aan. In een poging om te voorkomen dat zij onze artikelen daarom fronsend opzij leggen, strooien we met woorden in die hun mogelijke verwarring bevestigen. ‘Geen zorgen. Het ligt niet aan jou. Quantumgedrag is gewoon bizar, vreemd, gek, spookachtig en misschien zelfs een beetje magisch.’
Maar de formules en berekeningen waar quantumfysici en quantumtechnologen mee werken zijn geen toverspreuken. Het is wetenschap.
Misschien moet ik dat in mijn artikelen erkennen, en de quantumwereld niet toedekken met een dekentje van geheimzinnigheid. Ik durf niet te zeggen dat ik de quantumfysica volledig begrijp. Maar door er jarenlang mee in aanraking te komen, er colleges over te volgen en te praten met quantumfysici, voelt het niet meer zo vreemd of magisch. Het contra-intuïtieve quantumgedrag is haast vertrouwd. Moet ik niet proberen dat gevoel over te brengen aan lezers?
Over gewone, klassieke computers praten we immers ook niet alsof het iets mysterieus is, ondanks dat weinig mensen begrijpen hoe een computer precies werkt. Computers zijn vertrouwd. Dankzij het werk van computerwetenschappers, dat ook ooit magisch leek, vinden we het nu normaal dat we vanuit een luie stoel met een paar klikken berichten naar de andere kant van de wereld sturen, toegang krijgen tot een weelde aan informatie of een paar schoenen kopen.
Misschien vinden we het over een paar jaar net zo normaal om berichten via quantumnetwerken te sturen en verbinding te maken met een quantumserver om te gamen.
Dat is de magie van wetenschap.
