Bij de supermarkt zoek ik het schap met frisdranken. Een vrouw die naast me staat, zegt tegen haar echtgenoot: ‘doe maar geen light, daar zit aspartaam in, dat is kankerverwekkend.’ Dankzij decennia van gekibbel over deze kunstmatige zoetstof is de relatie tussen aspartaam en het ontstaan van kanker tot algemene volkswijsheid gepromoveerd. Niettemin twijfel ik er niet aan dat bij gezonde twijfel daaraan aspartaam allang op alle continenten een verboden ingrediënt was.
In het licht van recente wetenschappelijke dwalingen rijst de vraag hoe persistent nu dubieuze wetenschappelijke conclusies zijn. We hebben natuurlijk de zaak Diederik Stapel gehad, waarbij bleek dat de hoogleraar van de universiteit in Tilburg jarenlang meetgegevens had verzonnen. Een van zijn recente conclusies, gepubliceerd in de lente van 2011, was dat rommeligheid was geassocieerd met meer discriminatie. Dat deed het natuurlijk goed in nieuwsberichten, maar het verrassende onderzoek vormde uiteindelijke ook de aanleiding voor een diepgravend onderzoek naar zijn wetenschappelijke publicaties, met als gevolg dat in zijn wetenschappelijk oeuvre diverse gevallen van fraude werden gevonden.
Nu is aan de universiteit van Connecticut een geneeskundige door de mand gevallen. Dat blijkt uit een rapport dat die universiteit heeft laten samenstellen. In maar liefst 60.000 pagina’s worden 145 gevallen van fabricage en vervalsing van meetgegevens beschreven. Dat is grondig, gemiddeld ruim vierhonderd pagina’s per geval.
De ongefilterde waarheid: de wetenschap achter het effect van cafeïne
Volgens onderzoek naar cafeïne zijn koffie en decaf goed voor de gezondheid, maar kunnen energiedrankjes juist gevaarlijk zijn.
Aanleiding voor het rapport vormden beschuldigingen uit 2008 aan het adres van Dipak K. Das, hoogleraar en directeur van een onderzoekscentrum voor hart- en vaatziekten aan de universiteit. Die heeft onder meer veel gepubliceerd over het effect van wijn op de gezondheid, de verbinding resveratrol in rode wijn zou de levensduur verlengen, en hij bewees dat vers geperste knoflook veel beter is voor het menselijk hart dan kant-en-klare knoflookpasta.
Dat gezonde effect van wijn is inmiddels tot volkswijsheid gebombardeerd. Voordat Das erover publiceerde, hadden vele andere onderzoekers al het gunstige effect van resveratrol beschreven. Dat excuus voor een glaasje rode wijn bij het avondeten kan geldig blijven. Het lijkt erop dat Das met zijn valse meetgegevens meeliftte met een onderzoekstrend. In het geval Stapel valt alleen uit nieuw, maar dan betrouwbaar onderzoek op te maken of de vermeende relatie tussen rommeligheid en discriminatie inderdaad bestaat.
In het geval van aspartaam blijkt na decennia van verdachtmakingen het idee dat de zoetstof kanker veroorzaakt moeilijk uitroeibaar. Misschien helpt het als in september 2012 een groot Europees onderzoek naar aspartaam poogt een eind te maken aan het gekibbel over wat wetenschappelijk feit en wat pseudowetenschappelijke fictie is.
