In de meeste ziekenhuizen mag je vanaf twee uur voor een operatie geen vloeistoffen meer innemen. Deze richtlijn lijkt achterhaald, stelt medisch journalist Clare Wilson.
Als je een operatie hebt ondergaan, heb je wellicht een onaangenaam aspect ervaren dat zich al voordoet nog voordat je de operatiekamer in wordt gereden. De meeste mensen krijgen namelijk te horen dat ze in de laatste twee uur voor de operatie niets meer mogen drinken. Deze periode van vloeibaar vasten valt in de praktijk vaak langer uit, omdat operaties regelmatig worden uitgesteld. Dat betekent dat mensen vaak enkele uren en soms zelfs een groot deel van de dag niets mogen drinken.
Gelukkig is die situatie aan het veranderen. In meer dan vijftig ziekenhuizen wereldwijd, waaronder het UMC Utrecht, mogen mensen nu kleine hoeveelheden water of andere heldere vloeistoffen blijven drinken tot ze de operatiekamer betreden.
‘Pijn werkt verschillend bij mannen en vrouwen’
Mannen en vrouwen ervaren pijn op een verschillende manier. Artsen moeten zich hier meer van bewust zijn, stelt Esmeralda Blaney Davidson.
Verstikking
De strikte vastenregels voorafgaand aan een operatie zijn halverwege de twintigste eeuw ingevoerd. De reden ervoor is dat mensen onder narcose soms een deel van hun maaginhoud uitbraken. Dit kan dan in hun luchtwegen terechtkomen.
Als voedsel de luchtwegen blokkeert, kan het leiden tot verstikking. Zelfs als alleen vloeistof in de longen wordt gezogen, kan het maagzuur de kwetsbare longweefsels beschadigen. Om zulke zogeheten aspiraties te voorkomen, hebben anesthesisten vastgesteld dat mensen de laatste zes uur voor een operatie niets meer mogen eten en de laatste twee uur niets meer mogen drinken.
De laatste tien jaar gaan er steeds meer stemmen op om de regels voor vloeistoffen te versoepelen. De voorstanders hiervan moedigen mensen zelfs aan om tot hun operatie te blijven drinken. Het gaat dan om hooguit één glas per uur van een heldere vloeistof, bijvoorbeeld water of appelsap.
Minder misselijk
Daar zijn verschillende redenen voor. Ten eerste drinken sommige mensen onder de huidige regels soms heel lang niets, omdat geplande operaties worden uitgesteld ten faveure van spoedoperaties. Uit onderzoek bij mensen die een heupoperatie hadden ondergaan, bleek dat meer dan de helft zes uur zonder vocht had doorgebracht. Ruim een vijfde deed dat zelfs meer dan tien uur.
Medici zijn zich ook steeds meer bewust van de mogelijke schade die optreedt wanneer mensen ernstig uitgedroogd aan een operatie beginnen. Ze voelen zich daardoor vaak misselijk en ellendig, zowel voor als na de operatie. Ook kan het leiden tot slechtere medische resultaten, vooral bij oudere of kwetsbare mensen. Studies wijzen erop dat een liberaler vochtbeleid de postoperatieve misselijkheid vermindert en de kans verkleint dat iemand tijdens het herstel gaat ijlen.
Hoe zit het met het risico op aspiraties? Het lijkt erop dat dit wordt overschat. Meer dan de helft van de mensen die een spoedoperatie ondergaan, heeft een zekere hoeveelheid voedsel of vloeistoffen in de maag. Toch zijn er maar heel weinig mensen die aspiraties hebben.
Overdreven streng
Hoe dan ook leidt de nieuwe aanpak tot weinig verschil in de hoeveelheid vloeistof in de maag, aangezien het lichaam heldere vloeistoffen zeer snel uit de maag verwijdert. Het UMC Utrecht zag in een onderzoek naar ruim 75 duizend patiënten, waarvan ruim 16 duizend tot de operatie bleven drinken, geen toename van het aantal aspiraties. Wel noteerden de onderzoekers dat de drinkers zich voor en na de operatie beter voelden dan de vasters.
Het is begrijpelijk dat medisch personeel terughoudend is om iets te veranderen wat ze al tientallen jaren doen, vooral als dat in strijd is met de veiligheidsrichtlijnen. Maar het is hoog tijd dat die richtlijnen worden afgestemd op wat in de praktijk het beste werkt, aldus een opiniestuk in vakblad Anaesthesia.
Het is goed mogelijk dat artsen de huidige regels in de toekomst als overdreven streng zullen beschouwen, vergelijkbaar met hoe we vroeger ouders verboden om bij hun kinderen in het ziekenhuis te blijven. Als het gaat om preoperatief vasten, lijkt de tijd rijp om de reglementen te herschrijven.
