Muziek, drank en veertigduizend toeschouwers bij de Alpha-tent. Althans, dat viel te zien op de foto die de backdrop vormde van de livestream afgelopen weekend. Ook dit jaar ging New Scientist tijdens Lowlands in gesprek met Nederlandse topwetenschappers. Dit keer gebeurde dat alleen niet vanuit de modder, maar vanuit De Melkweg. Het muziekspektakel en wetenschapsfestijn ging door als thuisfestival. Jim Jansen, hoofdredacteur, en Ans Hekkenberg, redacteur bij New Scientist vroegen wetenschappers het hemd van het lijf over allerlei onderwerpen, van corona tot zwarte gaten.
Natuurkundige Robbert Dijkgraaf, viruskenner Ab Osterhaus en dementiehoogleraar Anne-Mei The beten het spits af. Op zaterdag gingen zij in gesprek over het coronavirus en multidisciplinaire samenwerkingen.
Samenwerken
Robbert Dijkgraaf, theoretisch fysicus aan de Universiteit van Amsterdam en directeur van het Institute for Advanced Study van Princeton, nam virtueel deel aan het gesprek vanuit zijn woonplaats in Amerika. Hij vergeleek de coronacrisis met een file: wanneer er ergens in Nederland één bus omgevallen is, staat heel het land stil.
'Als maaltijdbezorger heb je je te voegen naar de algoritmes'
Arbeidsrechtspecialiste Jana Retkowsky onderzocht het werk van maaltijdbezorgers. 'Door het algoritme worden ze als robots.'
Volgens cultureel antropoloog Anne-Mei The kwam ook de levenskwaliteit in Nederland stil te liggen. Dit zag zij vooral onder ouderen, maar ook onder jongeren. Volgens The moeten we niet wachten op een vaccin. We moeten voortaan kijken hoe we de kwaliteit van leven kunnen waarborgen voor kwetsbare groepen, óók tijdens een gezondheidscrisis. Hiervoor moeten we niet alleen luisteren naar medische experts, maar ook naar sociale wetenschappers.
Viroloog Ab Osterhaus haakte daarop in. Onder het genot van een wijntje vertelde hij dat multidisciplinaire samenwerking ook voor een vaccinatieprogramma enorm belangrijk is. ‘Kijk naar anti-vaxxers, als we niet meer dan 70 a 80 procent van de bevolking kunnen vaccineren, hebben we een groot probleem.’ De bescherming van een vaccin werkt namelijk alleen wanneer genoeg mensen gevaccineerd zijn, waardoor het virus zich moeilijker kan verspreiden. En gezien we een vaccin niet kunnen verplichten, hebben we sociale wetenschappers nodig om mensen bereid te krijgen om zich te laten vaccineren.
Als afsluiter vroeg Jansen de wetenschappers naar hun favoriete muziek. Wat blijkt; misschien zien we Dijkgraaf volgend jaar terug op Lowlands. Als wetenschapper én als muzikant. Dijkgraaf maakt namelijk zelf klassieke muziek. Wellicht zit The dan in het publiek, aangezien zij zelf graag naar klassieke muziek luistert. Osterhaus is, naar eigen zeggen, meer een Hazes-fan.
Groot en klein
Nederland barst van de topwetenschappers. New Scientist ging op zondag in gesprek met chemiehoogleraar Ben Feringa, die werkt op moleculair niveau, en sterrenkundehoogleraar Heino Falcke, die werkt met telescopen die zo groot zijn als de hele aarde.
Om toch het festivalgevoel erin te houden werd de middag geopend met muziek van Nik Falcke, de zoon van Heino Falcke. Hij schreef een nummer speciaal voor zijn vader die de eerste foto maakte van een zwart gat. Het was de droom van Heino Falcke om deze mysterieuze enorme objecten te zien, maar dit was een enorme uitdaging. Om iets te kunnen vastleggen, heb je namelijk licht nodig, en laat dat nou net iets zijn wat een zwart gat niet uitstraalt. Toch is het Falcke en zijn team gelukt. Hij omschreef zijn eurekamoment als een ontmoeting met een grote liefde die je nog nooit in het echt hebt gezien. ‘En ze was nog veel mooier dan ik dacht’, zei Falcke. Hij vraagt zich af of we met deze foto een grens binnen de wetenschap bereikt hebben. Op de foto staat de rand van een zwart gat. Als je verder gaat, over de rand, kom je er nooit meer uit.
Nobelprijswinnaar Ben Feringa werkt in tegenstelling tot Falcke juist aan het hele kleine: nanomotoren. Ondanks dat hij inmiddels 69 jaar oud is, werkt Feringa nog steeds met veel enthousiasme aan de grote vragen. Zo vertelde hij dat hij momenteel opzoek is naar de oorsprong van het leven. Hoe zijn de eerste organisme, zo een 4,5 miljard jaar geleden, ontstaan? Feringa wil graag moleculen bouwen die uit zichzelf kunnen bewegen. Met nanomotoren is het hem immers al gelukt.
Meer lef
Er zijn nog veel onopgeloste vragen binnen de wetenschap. En dat is maar goed ook, want volgens Feringa loopt er in Nederland genoeg talent rond dat wil werken aan de grote vraagstukken. ‘Maar daar moeten we wel in blijven investeren’ benadrukte hij. ‘In Nederland krijgen we steeds minder geld voor de wetenschap, waardoor we straks achter lopen met technologie. Daarnaast loopt ons talent weg.’ Volgens Feringa moeten we veel meer investeren in fundamenteel onderzoek, zoals zijn studie naar nanomotoren. ‘Om duurzame oplossingen te vinden, moeten we precies weten wat er op fundamenteel niveau gebeurt. Hiervoor heb je een lange adem en voldoende investering nodig. Nederland heeft echte topwetenschappers, maar we moeten meer lef tonen om die investeringen te maken.’
In plaats van een daverend applaus kregen de wetenschappers dit jaar veel duimpjes omhoog tijdens de livestream. Wellicht was deze thuiseditie een unieke ervaring, want volgens Osterhaus is er volgend jaar een vaccin. Mocht dat zo zijn, dan staan we dan weer gewoon weer met onze voeten in de modder.