Speciaal voor tijdens de feestdagen: tien raadsels over wetenschap waar je je tanden in kunt zetten en je hersens over kunt pijnigen. De antwoorden staan onderaan de pagina.
1. Kerstdiner
De familie Hemelrijk pakt dit jaar uit met een kerstdiner van maar liefst acht gangen. De eerste zeven zijn: meloen met ham, vol-au-vent, aardappelsoep, mousse, jackfruitsalade, sliptong en ube-ijs. Wat zou de laatste gang kunnen zijn?
2. Razende dingen
Dit raast voortdurend met bijna de lichtsnelheid onder de grens van Frankrijk en Zwitserland door. Als je twee letters vervangt door één andere letter, krijg je iets waar het soms in verandert. Over welke twee dingen hebben we het?
Mondscan kan tongkankerpatiënten met een spraakstoornis helpen
Met een volgsysteem van tong, lippen en kaak, legt taalwetenschapper Thomas Tienkamp de basis om mensen met spraakstoornissen beter te laten spreken.
3. Codekraker
Wat stelt deze welluidende code voor?
EEE EEE EGCDE
FFF FFEE EEEDDED G
4. Symptomen
Nadat je frontale kwab een oproep heeft gedaan en je limbische systeem een signaal heeft verstuurd, trekken vijftien van je gezichtsspieren samen, waaronder je musculus zygomaticus major. De spieren tussen je ribben raken verkrampt, waardoor lucht uit je longen wordt geperst. Je spraak kan belemmerd worden en een ongewoon hoge toon bereiken. Er kunnen zelfs tranen bij je opwellen. Toch is er geen reden om je zorgen te maken. Waarom niet?
5. Reeks
Wat zou een logisch volgend element zijn in deze reeks?
Elementaire deeltjes in het pre-2012-standaardmodel, hoorns van een drietal triceratopsen, nucleobasen in RNA, …
6. Gemene deler
De volgende begrippen hebben één ding gemeen. Wat?
- De verandering in golflengte van het licht van een hemellichaam dat naar ons toe beweegt.
- Energie opgewekt uit verschillen in zoutconcentratie tussen twee watermassa’s.
- Een tweede volle maan in één kalendermaand.
- Een bloeduitstorting in de huid, veroorzaakt door een kneuzing van de bloedvaatjes.
7. Mijlpalen
Deze getallen beschrijven enkele historische mijlpalen. Telkens gebeurde min of meer hetzelfde. Ben jij scherp genoeg om te raden wat?
1826: 0 km; 1946: 105 km; 1968: ~400.000 km; 1990: ~6.000.000.000 km
8. Elementair gedicht
Welk scheikundig element is de afsluiter van dit gedicht?
Dit zijn steenmassa’s boven de aardkorst,
Of anders een oeroude mythische vorst,
Of anders het laten haperen van een machine,
Of anders nobelium, erbium, …
9. Winterwoord
Welk winters woord is tegelijkertijd een sprookjesfiguur, een paddenstoel uit de familie Psathyrellaceae en een alcoholische mixdrank?
10. Combinatie
Wat krijg je als je de afgekorte naam van het midden van een grafiek combineert met de oude accusatiefvorm van een Nederlands lidwoord, de afgekorte naam van een edelgas en een samenhangende graaf zonder cykels?
Antwoorden
1. De eerste letters van de gerechten corresponderen met de beginletters van de planeten in het zonnestelsel, van binnen naar buiten. De achtste gang moet dus beginnen met de N van Neptunus – bijvoorbeeld notenkraker.
2. Proton en foton. In de Large Hadron Collider, een deeltjesversneller, knallen bundels van protonen op elkaar. Bij die botsingen ontstaan onder andere fotonen.
3. Dit zijn de noten die horen bij het refrein van Jingle Bells.
4. Dit gebeurt er in je lichaam als je moet lachen.
5. Vóór de ontdekking van het higgsdeeltje in 2012 bevatte het standaardmodel zestien elementaire deeltjes. Drie triceratopsen hebben samen negen hoorns. In RNA zitten vier nucleobasen. 16, 9, 4: dat zijn kwadraten in aflopende volgorde. Het volgende element moet dus iets zijn waar het getal één bij hoort, bijvoorbeeld het aantal protonen in een waterstofatoom.
6. De kleur blauw: blauwverschuiving, blauwe energie, blauwe maan, blauwe plek.
7. Dit gaat over historische foto’s van de aarde. In 1827 maakte Joseph Nicéphore Niépce de allereerste foto ooit. Die toonde dus de aarde vanaf nul kilometer afstand. In 1946 werd met een onbemande V-2-raket voor het eerst vanuit de ruimte een foto van de aarde gemaakt. In 1968 maakten de astronauten van de Apollo 8-missie een foto van de aarde terwijl ze om de maan heen cirkelden. In 1990 maakte de Voyager 1-sonde een foto vanuit de buitenste regionen van het zonnestelsel. Daarop is de aarde als kleine blauwe stip te zien.
8. Tennessine. Het zijn vier anagrammen: de eerste regel gaat over rotsen, de tweede over Nestor, de derde over storen. De afgekorte elementnamen van de vierde regel zijn No, Er, Ts.
9. Sneeuwwitje.
10. O denneboom. Het midden van een grafiek is de oorsprong, kortweg O. De accusatiefvorm van het lidwoord ‘de’ is ‘den’. De afgekorte naam van het edelgas neon is Ne. In de wiskunde heet een samenhangende graaf zonder cykels een boom.
