Het gaat niet goed met het klimaat, weten we al vijftig jaar. Waarom doen we er zo weinig aan? Gedragspsycholoog Reint Jan Renes geeft antwoorden en oplossingen.
Zomaar wat cijfers. Hoewel 94 procent van de Nederlanders erkent dat het klimaat aan het veranderen is, wordt er in 2021 toch alweer meer broeikasgas uitgestoten dan in 2020, en eten we per persoon per jaar gemiddeld 38 kilo vlees – 30 procent meer dan door de Gezondheidsraad wordt aanbevolen. Reint Jan Renes, lector psychologie voor een duurzame stad aan de Hogeschool van Amsterdam, noemt een aantal oorzaken.
‘We zijn de afgelopen vijftig jaar lui gemaakt door al die technische voorzieningen’, aldus Renes. ‘Auto, tv, verwarming, smartphone en afstandsbediening. Het is lastig om daar afstand van te doen. Je wilt wel korter douchen, maar als je onder die warme straal staat, is het moeilijk eronder vandaan te komen. Het klimaat is voor veel mensen nog te ver van hun bed. Er klotst nog geen water over de dijken. Van de overstromingen in Limburg zijn we wel geschrokken, maar iedereen is al lang weer over tot de orde van de dag.’
Oren in de jungle brengen de biodiversiteit in kaart
De geluiden in het regenwoud kunnen onthullen hoe het met de biodiversiteit is gesteld.
‘Je ziet ook geen direct resultaat van je duurzame inspanningen: als je je auto wegdoet, is het niet ineens frisser in de stad. Sterker nog, als jij dat doet en je buren blijven lekker doorrijden, dan loop je kans op het ‘sucker’-effect: ‘waar ben ik mee bezig’? En de omgeving werkt ook niet mee: supermarkten die vlees en snoep aanbieden in de reclame.’
Wat kan de overheid doen aan dat gedrag van die gemakzuchtige burger?
‘Maak een concreet plan met welke doelen je wilt bereiken de komende twee jaar. Bijvoorbeeld: we gaan van vijf naar drie dagen vlees eten. Of: we brengen het autobezit met 20 procent terug. Beloon klimaatvriendelijk gedrag, maak havermelk goedkoper dan koemelk. Bereken de milieukosten door in de prijs van vlees. En leg tegelijkertijd uit waarom je ruimte geeft aan de fiets in de stad en af wilt van parkeerplekken. Dat veel vlees eten niet goed is voor jou, maar ook een groot beslag legt op het milieu. Dan neem je de burger mee in het verhaal.’
‘Spreek mensen erop aan, ook als doelen niet gehaald worden. Daar hebben politici het wel moeilijk mee, ze blijven liever vriendelijk naar de burger, want over vier jaar willen ze weer herkozen worden. De overheid moet het klimaat als belangrijkste product zien. En zeg geen sorry bij lastige maatregelen. Zoals premier Rutte, toen de maximumsnelheid werd verlaagd van 130 naar 100. Vertel gewoon dat dat beter is voor het milieu.’
‘Het is heel belangrijk dat we de voortgang in prestaties en gedrag goed monitoren, zodat we kunnen zien of we de doelen gehaald hebben met meer plantaardig eten en fietsen, en minder vlees en auto. Dat gebeurt nu nog veel te weinig. Laten we in Amsterdam eens goed in kaart brengen hoe we ons door de stad begeven qua vervoer. Hoeveel met de auto, deelvervoer, fiets en ov.’
Hoe staat het met het deelvervoer in Amsterdam?
‘Deelscooters en -fietsen zijn een succes. Het autobezit wordt nog onvoldoende teruggedrongen. Wat mij betreft krijgt iedere wijk een e-hub, met deelfietsen, -scooters en -auto’s. De eerste twee jaar gratis, dan is iedereen eraan gewend. Het moet ook makkelijker. Eén aanbieder graag.’
Heeft u een suggestie voor de lezer die uit de luie stoel wil komen en iets wil doen voor het milieu?
‘Kies iets wat je jezelf wel ziet doen. Op de fiets naar het werk gaan, bijvoorbeeld. Spreek af met een goede vriend dat die je eraan mag houden de komende tijd. Reserveer een bedrag op een rekening, dat je kwijt bent als je je doelstelling niet gehaald hebt.’
WAT VINDT NEDERLAND?
94 procent van de Nederlanders vindt dat het klimaat aan het veranderen is.
85 procent vindt het belangrijk dat de overheid klimaatbeleid voert.
75 procent maakt zich zorgen en denkt dat de mens er nog iets aan kan doen.
60 procent denkt dat de klimaatverandering geheel of vooral door de mens komt.
Minder dan de helft van de Nederlanders voelt zich verantwoordelijk voor het tegengaan van klimaatverandering.
