Historicus Leo Lucassen probeert de huidige migratiesituatie in perspectief te plaatsen. En daarbij deinst hij er niet voor terug zich in het maatschappelijke debat te mengen.
Een tsunami aan vluchtelingen overspoelt Europa. ‘Gelukszoekers’ pakken onze banen af en verdringen onze normen en waarden. Dit beeld dragen politici als Geert Wilders van de PVV en Tom van Grieken van Vlaams Belang maar wat graag uit. En hoewel lang niet iedereen in dat verhaal meegaat, lijkt iedereen het over één ding eens: de huidige migratiesituatie in Europa is wel degelijk een crisis.
Vatbaar
Volgens Lucassen is migratie echter niet het probleem, maar pakt onze neoliberale economie voor sommige mensen zó slecht uit dat ze vatbaar worden voor het verhaal dat ‘de buitenlanders’ schuld hebben aan de ontstane situatie. ‘Dáár zou de politiek zich op moeten richten’, zegt hij in het februarinummer van New Scientist.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
‘Dit is niet de eerste keer dat er vluchtelingen komen. Het is wel de eerste keer dat er zo veel heibel over ontstaat. In de jaren negentig kwamen méér vluchtelingen naar Europa dan in het afgelopen decennium, maar het woord ‘crisis’ viel niet’, aldus Lucassen.
Hij vergeleek de twee periodes. Een aspect dat hem opviel, was de impact van het sindsdien geïntroduceerde visumsysteem. ‘Waar vluchtelingen eerder met het vliegtuig kwamen, waren ze nu gedwongen om met bootjes de Middellandse Zee over te steken. Dit geeft mediagenieke beelden. De aankomst van vluchtelingen op stranden van Griekenland versterkt het idee: ‘Dit is oncontroleerbaar!’’
Populisten
Maar ook de groeiende islamofobie en de opkomst van populistische politiek speelt een rol, zegt Lucassen. ‘Het debat heeft nu een totaal andere toon. Politici zoals Wilders en Baudet gaan geregeld over de schreef. Ze voeden xenofobe en racistische sentimenten.’
Daarnaast trekken zij, net als Trump, centrale instituties als de rechtspraak, de media en de wetenschap in twijfel. ‘Wat daar het gevolg van kan zijn, zie je nu in Hongarije. Premier Viktor Orbán heeft daar de Academie van Wetenschappen onder directe controle van de staat gebracht. Als populisten bij ons aan de macht zouden komen, dan gaan we ook die kant op.’
Debat
Ondanks het feit dat hij er niet voor terugdeinst zich in het maatschappelijk debat te mengen, ziet Lucassen zichzelf niet als activist. ‘Tenzij activisme betekent dat je als wetenschapper je maatschappelijke taak serieus neemt en een breed publiek wilt informeren over wetenschappelijke bevindingen. Dán mag je me een activist noemen.’
