Quantum. Upcoming, met een leger aan wetenschappers die de code van de kleinste deeltjes probeert te kraken voor revolutionaire, spannende toepassingen als de quantumcomputer, quantuminternet en quantumsensors. Quantum Delta NL is een Nederlands samenwerkingsinitiatief dat Nederland een vooraanstaande positie moet bezorgen bij de implementatie van veelbelovende quantumtechnologieën in de maatschappij. Met oog voor de mogelijkheden én risico’s. In deze rubriek acht sleutelspelers binnen Quantum Delta NL. Deze week: Julia Cramer, universitair docent Quantum & Society aan de Universiteit Leiden.
Julia Cramer (Eindhoven, 1988) werd gegrepen door quantum aan het eind van haar bachelor natuurkunde. ‘Ik wilde eigenlijk op dat moment wetenschapsjournalist worden. Maar toen belandde ik in het lab waar ik een Bell-test moest doen met lichtdeeltjes, op zoek naar bewijs dat die deeltjes quantum zijn. In eerste instantie lukte het niet. Later mocht ik het experiment doen in Stockholm, waar het wel werkte. Quantum is zeker voor een bachelor behoorlijk ongrijpbaar, en als je dan quantumeffecten ziet nadat je eindeloos aan spiegeltjes hebt staan draaien… Dat is een geweldige ervaring. Het was ook de tijd dat quantum een belofte werd voor nieuwe technologie, met andere computers en netwerken. Daar wilde ik heel graag bij zijn.’
‘Tijdens mijn studie schreef ik al over wetenschap, in allerlei bladen. Als promovendus werd ik Face of Science bij de KNAW en schreef ik blogs voor Kennislink. Later deed ik mee aan Sciencebattle, een theatershow over wetenschap. En nu is wetenschapscommunicatie mijn vakgebied geworden.’
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
‘We doen onderzoek naar de popularisering van quantumtechnologie. Hoe quantum geframed wordt in de media. Soms wordt het nog beschreven als magisch, onaantastbaar. Albert Einstein had het zelfs over Spukhafte Fernwirkungen. We kijken ook naar de effecten van metaforen, bij publiek en experts. Denk aan de bekende kat van Schrödinger in de doos, tegelijk dood en levend. Of het opgegooide muntje dat in de lucht kop én munt is.’
Een mannenwereld
‘Quantumdeeltjes bieden grote technologische mogelijkheden, zoals rekenkracht en informatiebeveiliging op het internet. Maar dat is nog behoorlijk abstract. Met wetenschapscommunicatie wil ik aansluiting vinden bij de behoeften in de samenleving, wat wil de man bij de bakker weten van die technologie? En niet zeggen: het is moeilijk, alleen Einstein en Bohr begrijpen het. Het verbaasde me echt dat het Quantum Gala uitverkocht was voor we überhaupt begonnen waren met de communicatie. Maar: buiten de quantumbubbel is er nog een grote groep mensen die nooit aan quantum denken.’
Ze won onlangs een prijs voor het oprichten van de Women in Quantum Development, een initiatief om vrouwen in het vakgebied met elkaar te verbinden. ‘De quantumwereld is nog voornamelijk een mannenwereld, in een lab ben je soms de enige vrouw. Ik wil laten zien dat quantum ook een wereld is waar vrouwen en minderheden aan het werk kunnen. Toen ik mijn tweede kind kreeg werd het Quantum Groeifonds goedgekeurd, waar ik twee jaar aan had gewerkt. Ik baalde enorm dat ik moest afhaken, je kan je baby niet op pauze zetten. Ik ben toen heel goed opgevangen door collega’s. Die namen belangrijke zaken over en lieten me zien dat ik gewoon weer kon instromen na mijn zwangerschapsverlof. Dat moeten we vaker met elkaar delen. Dat je tegelijkertijd een goede moeder, vriend, of mantelzorger kan zijn, én een goede wetenschapper.’
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Quantum Delta NL.
Recent is de Nationale Quantum Cursus gelanceerd om Nederland kennis te laten maken met quantum en voor te bereiden op een quantumtoekomst. Het gratis online programma, ontwikkeld onder leiding van Jim Stolze en gefinancierd door Quantum Delta NL, onthult de complexiteiten van quantummechanica, belicht ontwikkelingen in de quantumtechnologie en onderzoekt de toekomstige implicaties ervan.
Op 14 maart 2024 beleefden bezoekers van een uitverkocht TivoliVredenburg een avond vol weten-schap, ethiek en zelfs een vleugje magie: het Gala van Quantum en Samenleving. New Scientist hoofdredacteur Jim Jansen presenteerde de avond. Samen met quantum- en samenlevingsonderzoeker Julia Cramer interviewde hij wetenschappers, filosofen, innovatie-experts en Constantijn van Oranje over hun blik op onze toekomst met quantum. Bekijk hieronder de aftermovie of lees het verslag.
