Waarom planten we geen bomen op de Dam en laten we door gedempte grachten geen water stromen? Mendel Giezen, wetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam, heeft ideeën om steden te laten afkoelen nu het steeds warmer wordt.
De afgelopen tijd waren de Nederlandse en Vlaamse steden door de zonnige, droge dagen behoorlijk opgewarmd. Een steenklomp als Amsterdam houdt de hitte dan stevig vast: gemiddeld is het daar ongeveer 4 tot 8 graden warmer dan in aangrenzende gebieden. Dat wordt alleen maar erger met alle woningbouwprojecten die nog op stapel staan. Mendel Giezen, gespecialiseerd in duurzame stedelijke ontwikkeling, onderzoekt hoe natuur de stad leefbaar houdt. Hij pleit voor groen, blauw en wit in ‘zijn’ stad, in plaats van grijs.
Volgens het principe van de compacte stad wordt Amsterdam al decennia steeds dichter bebouwd om te voorkomen dat het platteland wordt opgeofferd voor woningbouw. Gevolg: Amsterdammers wonen steeds meer boven op elkaar. Braakliggende stukjes grond zijn verleden tijd. Hoogbouw is geen vloek meer, getuige de bebouwing langs de IJ-oevers, de Zuidas en het Amstelkwartier. Ook het Marineterrein op Kattenburg, een oase in het parkloze Centrum-Oost, lijkt er straks niet aan te ontsnappen. En hoe meer steen, hoe warmer de stad.
Mag ik een kopje kilowatt lenen?
Buurtbewoners die samen energie opwekken: dat komt steeds vaker voor. Planoloog Dániel Petrovics onderzocht de succesformule van zulke buurtcoöperat ...
Hoe heeft Amsterdam het gedaan als groene stad de laatste decennia?
‘Het groen is achteruitgegaan. In de periode 2003-2016 zijn er 500 voetbalvelden aan groen verdwenen binnen de Ring. Een logisch gevolg van de bouwplannen van het gemeentebestuur, maar ook door verstening van binnentuinen. Het steen wint terrein. Het is heel goed in warmte opnemen, zeker als het ook nog eens donker is, zoals asfalt. Samen met het vele gemotoriseerde verkeer is het een belangrijke warmteverhogende factor.’
Wat kunnen we doen tegen de verstening?
‘Groen voor grijs. Meer bomen in de stad. Dat geeft schaduw, en bomen geven vocht af aan de lucht, die daardoor afkoelt. Denk maar aan het bos, waar het zomers vaak lekker koel is.
Minder steen in de straat krijg je door een autoluw beleid met minder parkeerplekken. Daar is de gemeente allang mee bezig.
Dan heb je nog de eindeloze platte grijze daken in Amsterdam, ideale hittevangers. Zet daar planten neer: die houden regenwater vast zodat het riool wordt ontlast, de lucht wordt gekoeld en het gebouw een stuk minder heet wordt.
En wat te denken van al die versteende pleinen in de stad? Kijk eens naar de Dam, Leidseplein, Waterlooplein, Nieuwmarkt, allemaal plekken waar je groen kunt toepassen. Schoolpleinen mogen en kunnen ook groener, al was het maar om de stadskinderen vertrouwd te maken met een stukje natuur.’
Nog meer?
‘Meer blauw voor grijs, water voor steen. In het verleden zijn veel grachten gedempt voor het toegenomen verkeer. Waarom laten we door de Vijzelgracht, Rozengracht en Anjeliersgracht geen water stromen? Het kan. In Utrecht hebben ze de Catharijnesingel ontdempt, dat was eerder een vierbaansweg.’
U bepleit ook meer wit in de stad. Hoe zit dat?
‘Zwart absorbeert de warmte. Denk aan de vele donkere daken in de stad: maak ze wit. In Zuid-Europa vind je niet voor niets veel witte gebouwen.’
Hoe staat het met de vergroening door de burgers zelf?
‘In buurten met hoogopgeleide mensen, zoals Oud-Zuid, wordt beter gebruik gemaakt van de groensubsidies dan in bijvoorbeeld Zuidoost en Nieuw-West. Hoogopgeleide mensen weten nu eenmaal beter de weg dan laagopgeleiden om een subsidie aan te vragen. Dat kan verbeteren door sociale instanties als buurthuizen erbij te betrekken. Maar geveltuintjes wegen niet op tegen de verdwenen voetbalvelden aan groen.’
Moet het gemeentebestuur het anders aanpakken?
‘De ambitie van het groenbeleid van de stad is zelden te rijmen met de ambitie van het woonbeleid. Maak bij elk nieuw bouwproject keiharde afspraken over groen, zodat groen ook echt groen is en niet een non-descript grasveldje ergens aan de zijkant. Denk na over biodiversiteit: welke diersoorten wil je in de stad en hoe kun je dat bereiken? Dwing bedrijventerreinen hun daken te vergroenen. Allemaal maatregelen die een stad frisser maken, letterlijk en figuurlijk.’