Gravity, de astronauten-in-nood-film van regisseur Alfonso Cuarón, wordt over de hele wereld overladen met positieve kritieken – en terecht. Deze heerlijke ruimtefilm doet nu al een gooi naar de titel ‘film van het jaar’ en is sowieso de beste actiefilm die dit jaar in de bioscoop te zien zal zijn. Toch zijn hier en daar ook de eerste kritiekpuntjes te horen. Is Gravity wel zo wetenschappelijk verantwoord als iedereen roept?

GRAVITYEen 8,7 krijgt Gravity gemiddeld van het publiek op de legendarische internet movie database (IMDB). En recensieverzamelsite Rotten Tomatoes meldt zelfs een totaal van 97 procent positieve recensies, waarin Gravity van filmcritici gemiddeld een 9,1 kreeg.

Het is dan ook niet overdreven te stellen dat Gravity, de astronautenfilm van regisseur Alfonso Cuarón (die eerder ook de briljante sciencefictionfilm Children of Men maakte) een groot succes is bij zowel publiek als critici.

‘Einstein liep als theoreticus vast op de nieuwe bevindingen’
LEES OOK

‘Einstein liep als theoreticus vast op de nieuwe bevindingen’

Toen de Nederlandse natuurkundige Heike Kamerlingh Onnes iets geks ontdekte over supergeleiding, was dit onder veel fysici het gesprek van de dag. Maa ...

Eén ding valt daarbij continu op. Naast terecht gejubel over de prachtige beelden (de manier waarop hoofdrolspelers George Clooney en Sandra Bullock gewichtsloos door de ruimte zweven is inderdaad adembenemend), de verrassend aardige verhaallaagjes (de ruimtereis is voor het personage van Bullock niet alleen een letterlijke reis, maar ook een thematische – inclusief wedergeboorte aan het eind) en de heerlijke achtbaanrit die het verhaal de kijker biedt, staat vrijwel elke recensie ook uitgebreid stil bij de uitmuntende wetenschap in de film.

Begrijp me niet verkeerd – dat is volkomen terecht. De film kent bijvoorbeeld, verfrissend genoeg, geen geluid in de ruimte, één van de dingen die ik eerder nog opnam in mijn lijst met de 13 meest gemaakte wetenschappelijke fouten in Hollywood. En ook naar grote vurige ontploffingen in de ruimte – ook op de lijst – zul je in Gravity tevergeefs zoeken.

Maar de film doet het op meer vlakken goed. Zo lijkt de film de gewichtloosheid – en de gevolgen daarvan – keurig onder de knie te hebben, waardoor de kijker nooit het idee heeft te kijken naar een geromantiseerde Hollywoodversie van het bestaan in de ruimte. De schaarste aan zuurstof, de angstaanjagende leegte van de ruimte, de voor leven totaal ongeschikte omgeving en het nijpende gebrek aan de vertrouwde omhelzing van de aardse zwaartekracht, Gravity brengt alles op zo’n overtuigende wijze in beeld, dat je als liefhebber van mooie films en interessante wetenschap bijna de neiging hebt om op te staan en te applaudisseren als de aftiteling eenmaal in beeld verschijnt (iets dat ik verder overigens altijd één van de meest raadselachtige neigingen heb gevonden van sommig bioscooppubliek).

Dat Cuarón en collega’s van te voren uitgebreid bijgepraat zijn door astronauten, ruimtevaart-experts en college hebben gekregen over de gevolgen voor bewegingen zonder zwaartekracht – of eigenlijk: in de buurt van microzwaartekracht, zoals fysici dat het liefst noemen – is aan de film af te zien.

Daarmee is de kous eigenlijk af – films zijn geen documentaires en fouten horen erbij, weet ook Cuarón die in verschillende interviews ruiterlijk toegeeft dat de film hier en daar een logisch sprongetje maakt en bijvoorbeeld een niet zo vreselijk waarschijnlijk uitgangspunt heeft.

Desondanks zijn de eerste kritieken hier en daar al op internet opgedoken. En, geef nu toe, wat is er eigenlijk leuker dan proberen te spotten wat er zelfs in een wetenschappelijk verantwoorde topfilm als Gravity nog mis is gegaan? Daarom, voor de liefhebber, een kort overzicht.

De eerste kritiek kwam van de bekende Amerikaanse astrofysicus Neil deGrasse Tyson, die eerder ook al het punt maakte dat de sterrenhemel boven de Titanic in de gelijknamige film incorrect was, waarna de makers dat aanpasten.

Tyson maakte op twitter een aantal opmerkelijke punten. Zo vraagt Tyson zich bijvoorbeeld af waarom een arts nodig is om aan ruimtetelescoop Hubble te sleutelen.

In datzelfde licht is het volgens Tyson ook opmerkelijk dat Clooney, die een gewone astronaut speelt, even later aan arts Bullock uit moet leggen wat er zal gebeuren als haar zuurstof opraakt.

Minstens even raadselachtig vond Tyson het feit dat de Hubble, het internationaal ruimtestation ISS en een Chinees ruimtestation allemaal in elkaars blikveld liggen, terwijl ze niet op dezelfde hoogte om de aarde draaien – een goede vraag waarop het antwoord ongetwijfeld luidt ‘anders was de film wel heel kort geweest’.

Ook wees Tyson op één van de weinige missers in de vrijwel zwaartekrachtsloze ruimtewereld van Gravity: het opmerkelijke gedrag van het haar van Bullock, dat nog altijd naar beneden lijkt te worden getrokken, terwijl verder alles vrij rond zweeft.

Tot slot sluit Tyson af met twee kleine technische foutjes, die desondanks opmerkelijk zijn: het feit dat het ruimtepuin de verkeerde kant op om de aarde lijkt te draaien, en het feit dat de beschadigde communicatiesatellieten zich in werkelijkheid niet bevinden waar de film meent dat ze zitten.

Andere kritiek kwam van Jeffrey Kluger, schrijver van een boek over de Apollo 13 missie en wetenschappelijk adviseur bij de filmversie daarvan. In een blog op time.com, schrijft hij ondermeer over de opmerkelijke verschijning van de schaars geklede Bullock zodra zij haar ruimtepak uit doet – in werkelijkheid, schrijft Kluger, heeft iemand onder zijn ruimtepak een complexe, lichaamsbedekkende outfit aan met een meter of 91 aan plastic buizen er omheen. Bovendien, schrijft hij, zou iedereen – hoe knap je ook bent – bezweet en smerig uit een ruimtepak komen. Tot slot zou je ook een luier dragen – nee, echt: een luier! Dat Cuarón Bullock geen luier aan heeft getrokken, kunnen we hem dan ook misschien nog wel vergeven.

Eigenlijk had Sandra Bullock in Gravity een luier als deze onder haar ruimtepak aan moeten hebben - gelukkig besloot Cuarón in dit geval de drang naar correctheid te negeren.
Eigenlijk had Sandra Bullock in Gravity een luier als deze onder haar ruimtepak aan moeten hebben – gelukkig besloot Cuarón in dit geval de drang naar correctheid te negeren.

Verdere kritiek van Kluger richt zich op de eerder genoemde onwaarschijnlijkheid van het scenario, en de ruimtewandelsessie van Clooney, die er in de openingsscène van Gravity vrolijk op los zoeft in de ruimte met behulp van een rugzak met brandstof waarmee hij kan sturen. Dat zou NASA in het echt nooit goed zou vinden, omdat het ervoor zorgt dat de brandstof in zijn rugzak op kan raken, zodat het niet meer beschikbaar is in geval van nood – iets dat in de film daadwerkelijk gebeurt.

Gravity - George Clooney zoeft door de ruimte
George Clooney zoeft met zijn rugzak door de ruimte – in het echt had NASA de hier afgebeelde actie goedgekeurd, maar het pleziertochtje uit het begin van de film vermoedelijk niet.

Bovendien was de situatie van Bullock in het echt wat minder penibel geweest. Astronauten zitten, net als in de film, vast met lijnen om te voorkomen dat ze losraken, maar hebben ook een soort miniversie van de rugzak van Clooney met de naam SAFER (Simplified Aid for EVA Rescue) waarmee ze als ze losraken nog een klein stukje kunnen terug vliegen. Had Bullock die in de film ook gehad, dan had Gravity vermoedelijk een stuk korter geduurd.

Nog meer discussie over de wetenschap achter Gravity is trouwens te vinden in dit fijne interview van Entertainment Weekly met sterrenkundige Phil Plait en de voormalige astronauten Leroy Chiao en Tom Jones – pas echter op, het interview staat vol spoilers als je de film nog moet zien!

Kluger en Tyson genoten overigens (net als de rest van de wereld) van de film en nemen de fouten die ze opsommen allemaal met een korreltje zout. ‘Absolute technische correctheid is belangrijk – behalve wanneer het dat niet is’, schrijft Kluger bijvoorbeeld in zijn blog. De kijker zou zich daarom niet moeten storen aan de kleine foutjes in de verder heerlijke en behoorlijk wetenschappelijk accurate ruimtethriller Gravity.

Misschien klopt in Gravity dus niet letterlijk alles van a-z, maar wat deert dat als het eindproduct één van de meest wetenschappelijk verantwoorde en – belangrijker nog – spannende en visueel indrukwekkende films van het jaar is? Wie Gravity nog niet gezien heeft, zou dat daarom zo snel mogelijk alsnog moeten gaan doen.