De meeste mensen zijn geneigd tot één van deze twee reacties op slecht nieuws over het klimaat: tomeloze wanhoop of ongerechtvaardigd optimisme. Beide zijn onjuist.
Dit bleek opnieuw naar aanleiding van het Hothouse Earth verhaal dat afgelopen week de media haalde, onder andere bij onze Britse collega’s. Daarbij werd de suggestie gewekt dat als de aarde opwarmt met een bepaalde hoeveelheid – misschien slechts 2 °C – deze steeds zal blijven opwarmen, zelfs wanneer we onze uitstoot van broeikasgassen vervolgens stoppen. Dat zou komen door een aaneenschakeling van zogeheten ‘kantelpunten’. Bij zo’n kantelpunt heeft een relatief kleine verandering een relatief groot gevolg, zodat het klimaat naar een nieuwe evenwichtssituatie kan worden getrokken – in dit geval de Hothouse Earth.
Dit verhaal zou een paar maanden geleden waarschijnlijk weinig aandacht hebben gekregen. Maar na maanden van recordhitte in grote delen van het noordelijk halfrond werd het nu wel door velen opgepikt, vaak met angstaanjagende krantenkoppen. Dat leidde op zijn beurt tot een terughoudende tegenreactie van klimaatwetenschappers en campagnevoerders die zich zorgen maakten over de impact van de berichtgeving.
Waarom dwangmatige positiviteit slecht is voor je mentale gezondheid
Een positieve mindset heeft voordelen, maar je kunt ook te ver gaan. Onderzoek naar ‘toxische positiviteit’ kan de balans herstellen.
‘Ja, het vooruitzicht van een op hol geslagen klimaatverandering is angstaanjagend. Maar deze dode wereld is niet ons lot. Het is volledig vermijdbaar’, tweette Eric Holthaus, een voormalig meteoroloog die nu schrijft voor Grist, een milieuwebsite.
Verhit debat
Ten eerste moet gezegd worden dat het artikel over de Hothouse Earth een opiniestuk was in een wetenschappelijk tijdschrift, niet een nieuw onderzoek. Het geschetste scenario is een mogelijkheid, maar verre van een doorsneevisie van klimaatwetenschappers.
Laten we echter aannemen dat het juist is en dat de wereld zal blijven opwarmen zodra de temperatuur met 2 °C gestegen is. Als dat zo is, is het simpelweg fout om te beweren dat we de opwarming van de aarde nog kunnen tegengaan. Op het moment ligt de aarde op schema om 3 of 4 °C op te warmen, zelfs als we geen aaneenschakeling van kantelpunten activeren.
Beperking van de opwarming tot 2 °C zou onmiddellijke en drastische beleidsveranderingen vereisen – zoals verminderen van vliegverkeer en het verminderen van onze vleesconsumptie. Maatregelen die een enorme impact zouden hebben op onze levensstijl en op delen van de economie. Er is nog geen enkel land te bekennen dat bereid is zover te gaan, laat staan dat dat het er genoeg zijn om de koers van de aardopwarming te veranderen. Dat betekent dat we enorme veranderingen in gang zetten die niet kunnen worden gestopt. Bovendien bestaat er mogelijk al geen manier meer om te voorkomen dat de zeespiegel minstens 5 meter stijgt.
Tegelijk is het ook verkeerd om te beweren dat we afrazen op een apocalyps. Om te beginnen beweert geen enkele wetenschapper dat een Hothouse Earth snel zal gebeuren. Veel van de processen die de aarde naar deze toestand zouden kunnen duwen, voltrekken zich op de schaal van eeuwen en millennia. En hoewel schattingen van de zeespiegelstijging tegen 2100 tot wel 3 meter lopen, denken bijna alle glaciologen dat het smelten van polaire ijsplaten vele eeuwen zal duren. Dit gaat dus vooral over wat er na 2100 gebeurt, niet eerder.
Dat betekent dat er nog tijd is om ons voor te bereiden en aan te passen. Wat we doen doet er dus nog steeds toe, zelfs in dit worstcasescenario. Hoe meer we doen om de uitstoot te verminderen, hoe meer tijd we voor onszelf zullen kopen. Bovendien werkt één factor nog altijd onherroepelijk in ons voordeel: hoe warmer de planeet wordt, hoe moeilijker het is om hem verder op te warmen. Het kost straks twee keer zo veel kooldioxide om de planeet van 1,5 naar 3 °C opwarming te tillen dan wat er nodig was om ons vanaf het niveau van voor de Industriële Revolutie naar 1,5 °C te krijgen.
We moeten dus het beste uit deze tijd halen en serieus nadenken over het aanpassen van onze steden en boerderijen aan een warmere wereld. Dat betekent onder andere nadenken over waar we bouwen en wat we bouwen, van huizen tot steden tot energiecentrales.
Het moet nu
Politici en beleidsmedewerkers hebben zich de omvang van deze uitdaging nog niet gerealiseerd. Zo wordt bijvoorbeeld nog steeds veel grote infrastructuur gebouwd in laaggelegen kustgebieden. Gebieden die extreem zijn om te beschermen tegen de stijgende zeeën – als dat überhaupt al mogelijk is.
Het lijdt geen twijfel dat klimaatverandering vooral slecht zal uitpakken. Zelfs 1 °C opwarming kost al mensenlevens. Maar hoe erg het wordt in de toekomst, hangt niet alleen af van hoeveel de planeet opwarmt. Het ligt er vooral ook aan hoeveel we ons zullen aanpassen aan het leven op een warme planeet met een stijgende zeespiegel en steeds extremer weer.
Slechte tijden zijn niet hetzelfde als het einde der tijden. Meer opwarming is onvermijdelijk. Het einde van de beschaving is dat niet.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: