Op 14 maart 2025 vond het Gala van Water plaats in TivoliVredenburg in Utrecht. New Scientist-hoofdredacteur Jim Jansen presenteerde de interactieve avond, waarbij experts vanuit verschillende perspectieven bespraken hoe het ervoor staat met ons water.
De avond begint met vreemde geluiden die aan waterbubbels doen denken. Ondertussen valt het geroezemoes uit de zaal stil. Zangeres Saartje Van Camp opent met een poëtische vertelling over water, die later overgaat in een prachtig lied.
Direct hierna neemt een video het publiek mee naar de Utrechtse grachten. Jim Jansen vaart op een bootje samen met Wilma Scholte op Reimer, voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool Utrecht (HU). Scholte op Reimer vertelt hoe belangrijk het is dat we bewust omgaan met schoon water, ook al lijkt dit zo vanzelfsprekend.
‘Je wilt niet dat politici onwaarheden verspreiden’
Ook politici verspreiden online desinformatie. Politicoloog Alyt Damstra wijst daarom op het belang van nieuwe afspraken tussen politici.
Terug in de zaal introduceert Jansen het thema van de avond: ‘We gaan het hebben over alle facetten van water: over waterveiligheid, over het recht op water, over de geschiedenis van water.’
Waterproblemen
De eerste spreker is Meike van Ginneken. Als watergezant is zij in het buitenland het boegbeeld van Nederland als waterland. De huidige staat van ons water vat ze in een zin samen: ‘things can be bad and better at the same time’. Ze vertelt dat de kwaliteit van het water in de Rijn de laatste twintig jaar al flink omhooggegaan is, maar het tegelijkertijd nog niet goed genoeg is om onze doelen te behalen. Ze eindigt daarom met een oproep tot actie: ‘Laten we aan de slag gaan en verzekeren dat Nederland waterzeker en waterveilig is – ook elders en later.’
Terwijl Van Ginneken het podium verlaat, gaat plots de telefoon. Jansen neemt op. Het blijkt dat de ‘watertelefoon’ rinkelde. Roberta Hofman legt uit dat de waterbedrijven dit noodnummer kunnen bereiken bij grote problemen, zoals een waterramp. Hofman is telefonist bij de watertelefoon, waarop Jansen de telefoonlijn als volgt samenvat: ‘Waterramp? Even Roberta bellen.’
Hiernaast doet Hofman bij de HU praktijkgericht onderzoek naar onze waterzuivering. Ze vertelt dat het water vol zit met gewasbeschermingsmiddelen, die ze zelf liever de naam ‘gif’ geeft. Desondanks eindigt ze positief, want ze heeft goede hoop dat we deze problemen kunnen oplossen.
Water speelt een grote rol in de identiteit van Nederland. Lotte Jensen, neerlandica en filosoof van de Radboud Universiteit Nijmegen, onderzoekt hoe waterrampen onze identiteit beïnvloeden. Ze vertelt hoe water wisselende gevoelens kan opwekken. Onze overwinningen op het water leiden tot trots, maar de vele waterrampen uit de geschiedenis wekken een gevoel van kwetsbaarheid op. Ze hoopt door te kijken naar de geschiedenis lessen te kunnen trekken voor de crises van morgen.
Saartje Van Camp zet de avond voort. Ze zingt een schitterend nummer van haar nieuwe album In De Naam Van, dat passend genoeg is opgenomen op het water in haar woonboot in Amsterdam. Het lied gaat over vallen, als duizend druppels naar beneden.
Water in beeld
Fotograaf Kadir van Lohuizen spreekt vanuit een nieuwe invalshoek over water. Terwijl Jansen hem interviewt, zijn op de achtergrond indrukwekkende foto’s te zien. Van Lohuizen vertelt dat hij de wereld rondreisde om de gevolgen van klimaatverandering vast te leggen. De urgentie van klimaatproblematiek werd hem nog eens duidelijk in Panama. Hier fotografeerde hij mensen die moesten evacueren. Toen hij vroeg waarom, antwoordden ze: ‘Het water komt.’ Deze urgentie wil Van Lohuizen met zijn werk duidelijk maken. Hij hoopt dat we met zijn allen meer vooruit gaan denken.
Na dit interview volgt een luchtiger onderdeel van de avond. Tijdens een quiz is de zaal aan de beurt om hun kennis over water te laten zien. Jansen presenteert de quiz samen met Michiel van der Stelt, programmamanager aan de HU en specialist in de watercyclus. Het publiek leert onder andere dat de eerste waterzuivering van Nederland in Amsterdam zat en dat slijtage van autobanden de grootste oorzaak is van microplastics in het water. Na exact goed te raden hoe lang het nummer Ik wil alleen maar zwemmen van Spinvis duurt, gaat de winnaar van de quiz er met een mooie prijs vandoor.
Tijdens de quiz komt ook de visdeurbel aan bod. Dit is een camera die onderwaterbeelden vastlegt naast een sluis in een Utrechtse gracht. Als er een vis voor de sluis aan het wachten is, kunnen kijkers van de livestream overal ter wereld een seintje geven aan de sluiswachter. Die opent vervolgens handmatig de sluis. Het blijkt een populaire attractie te zijn.
Zeewater
Na de pauze trapt Tammo Wildschut af met het verhaal van SEA Water, het bedrijf dat hij samen met zijn broer startte. Het idee voor hun bedrijf ontstond uit de vraag: hoe kan het dat we een tekort aan drinkwater hebben als 70 procent van de aarde met water is bedekt? Hun plan was om drinkwater te maken van zeewater. Het ging niet zonder slag of stoot, maar hun blikjes water liggen nu in de grote supermarkten. Ook tijdens het Gala van Water worden er blikjes over de zaal verdeeld. Op de lange termijn hopen de broers ook in het buitenland verandering te kunnen brengen met hun duurzame techniek.
De oplettende bezoeker zag al een tijdje soort grote grijze kei op het podium liggen. Dit blijkt een zeespons te zijn. Mariene ecoloog Jasper de Goeij legt uit dat de hele zeebodem bedekt is met sponzen en dat ze essentieel zijn voor het ecosysteem. Hij vraagt zich af: ‘Is het een goed idee om in de zeebodem te gaan graven?’. Uit de zaal klinkt luidkeels ‘Nee!’, waarna het publiek in lachen uitbarst. De Goeij licht toe dat dit inderdaad het antwoord is waar hij naar zocht. Het blijkt dat wroeten in de zeebodem buitengewoon slecht is voor het bodemleven, waaronder sponzen. Om dit te voorkomen, hoopt hij mensen meer kennis en verwondering over de diepzee bij te brengen.
Water om ons heen
Ted Veldkamp kijkt dichter bij huis naar water. Als lector aan de Hogeschool Rotterdam houdt zij zich bezig met aanpassingen aan water in de stad, bijvoorbeeld om wateroverlast te beperken. Uit een klein onderzoek onder het publiek blijkt dat een verrassend groot deel van de zaal zich bewust is van de waterproblematiek in hun omgeving en hier zelfs actie op onderneemt. Dit is eigenlijk precies het resultaat wat Veldkamp probeert te behalen. Over een project voor kleine geveltuintjes in de stad zegt ze: ‘Ook al lijken dit soort geveltuintjes soms een druppel op de gloeiende plaat, alle kleine beetjes kunnen wel degelijk helpen’.
Onder begeleiding van een mooie melodie van Saartje Van Camp, verschijnen twee grote vazen met modder op het podium. Ellen Weerman, lector aan de HAS Green Academy in Den Bosch, heeft deze meegenomen. Aan de hand van een demonstratie legt ze uit dat uitgeputte agrarische grond nauwelijks nog water op kan nemen, terwijl dit bij gezonde grond onmiddellijk gebeurt. Dit is duidelijk te zien als Jansen over beide potten aarde een ‘regenbui’ laat stromen. Meer gezonde bodem in Nederland kan de problemen met droogte en overstromingen verlichten. Weerman eindigt positief met de waarneming dat, in tegenstelling tot in de politiek, bij haar in de les boeren en natuurliefhebbers vaak goed samen tot oplossingen komen.
Luister naar het water
Barbara Oomen betreedt het podium. Zij is voorzitter van het bestuur bij de hogeschool van Zeeland, de HZ University of Applied Sciences. In haar voordracht beschrijft ze dat ze een brief ontving waarin ze dringend om hulp werd gevraagd, geschreven vanuit het perspectief van de Westerschelde. Ze hoopt dat we ons ook eens afvragen wat het water zou willen: ‘Laten we in het werk wat we doen, luisteren naar het water. Ik weet zeker dat in elk geval de Westerschelde zou overstromen van geluk.’
Alex Hekman sluit de avond af met een blik op de toekomst. Hij is programmadirecteur van NL2120, een van de grootste samenwerkingsverbanden voor oplossingen in samenwerking met de natuur. Met zijn werk probeert hij Nederland te beschermen tegen het water. Hij vraagt aan het publiek tegen hoeveel waterstijging ze denken dat de delta ons nog kunnen beschermen. Bij vijf meter heeft nog de helft van het publiek vertrouwen op droge voeten. Bij dertig meter heeft nog maar een persoon er vertrouwen in. Voor hem heeft Hekman een prijs meegenomen: een reddingsvest. Als de zaal is uitgelachen, vertelt hij over verschillende manieren om Nederland te beschermen tegen het water. Het belangrijkste is dat we hierin samenwerken met de natuur.
Hoewel de sprekers gedurende de avond veel problemen boven water halen, blijken er ook veel praktische oplossingen te zijn. Aan het eind van de avond verlaat het publiek Tivoli met een gevoel van hoop en optimisme.
