Kweekvlees, maden, microben en maaltijdpillen: future foods zouden ons eetgedrag weleens drastisch kunnen veranderen. Maar wat ligt er over dertig jaar werkelijk op ons bord? En welke voedselinnovaties dreigen hun belofte niet waar te maken? In zijn boek Kweekvlees, fake vlees en pizza’s uit de printer bespreekt wetenschapsjournalist Sebastiaan van de Water de toekomst van ons voedsel.
Welke future foods gaan we de komende decennia in de supermarkt zien?
‘Tussen alle mogelijke future foods bestaat er maar één zekerheidje. Fake vlees. Vleesvervangers zijn nu al hard op weg een miljardenbusiness te worden. De groeiende stroom investeringen garandeert dat vegaburgers en erwtenworsten elk jaar vleziger zullen smaken en ogen. Nu is natuurgetrouw realisme nog het doel. Maar in de toekomst zullen de enorme budgeten en hightech apparatuur aangewend worden om vleesvervangers te creëren met een smaakbeleving die doelbewust afwijkt van echt vlees. Het kan namelijk altijd beter dan de natuur bedacht heeft.’
'Als maaltijdbezorger heb je je te voegen naar de algoritmes'
Arbeidsrechtspecialiste Jana Retkowsky onderzocht het werk van maaltijdbezorgers. 'Door het algoritme worden ze als robots.'
Welke future food vind je zelf het meest fascinerend?
‘Mijn favoriet is kweekvlees. Vorig jaar presenteerde een Amerikaanse start-up nog kipnuggets, gemaakt van in het lab opgekweekte kippenspiercellen. De donorkip zelf was als VIP aanwezig bij die presentatie. Kakelend en wel. Je kunt zelfs stellen dat kweekvlees vegetarischer is dan brood. Bij de groei van tarwe sterven immers veel muizen door vergiftiging en omdat ze in oogstmachines in stukjes worden gehakt.’
Wat zijn de grootste uitdagingen aan de ontwikkeling van kweekvlees?
‘De truc is om spiercellen en vetcellen zo te foppen dat ze zich gaan delen buiten een dierlijk lichaam om. De meest effectieve manier tot dusver geschiedt met een voedzame soep, buitgemaakt bij de slacht van zwangere koeien. Dat druist natuurlijk in tegen alle redenen om überhaupt kweekvlees te ontwikkelen. Tientallen start-ups zijn daarom verwikkeld in een race om de meest effectieve en voordelige vegetarische groeisoep te creëren. Als ze daarin slagen, zou dat onze wereld kunnen veranderen.’
Op welke manier?
‘Mondiaal blijft de consumptie van vlees stijgen. Elk jaar weer. Terwijl nu al tachtig procent van alle vruchtbare landbouwgrond voor de veeteelt gebruikt wordt. Als we willen dat de Amazone niet verder afbrandt, moeten we mensen superieure én betaalbare alternatieven aanbieden voor regulier vlees. Kweekvlees heeft die potentie. Al kan het nog wel decennia duren voor de prijzen een supermarktniveau hebben bereikt. In de tussentijd zullen start-ups met foefjes komen om hun dure creaties te verkopen. Bijvoorbeeld door leeuwenvlees of dolfijnenvlees uit het lab aan te bieden. Dat is namelijk net zo makkelijk te kweken als rundvlees.’
Welke voedseltrends zijn niet zo levensvatbaar?
‘Een 3D-pizzaprinter lijkt een fantastisch idee. Stel je voor, je komt thuis en allerlei zalige aroma’s zweven je tegemoet omdat je vers geprinte pizza klaar ligt. Met subsidies van NASA is zo’n printer al uitgevonden. Maar die eerste pizzaprinter bewijst vooral dat we deze fantasie beter kunnen vergeten. 3D-voedselprinters zullen de komende decennia aangewezen blijven op het neerspuiten van vloeistoffen uit reservoirs. In dit geval natte lagen deeg, tomatensaus en roomkaas. Daarna moet je de boel zelf beleggen, in de oven stoppen, en ook je dure printer weer schoonmaken. Dan kun je veel makkelijker diepvriespizza’s van € 2,50 bij de supermarkt kopen.’
En hoe zit het met vertical farming?
‘Dat is een mooi idee. Midden in de stad, in hermetisch gesloten gebouwen verse kruiden en bladgroenten kweken. Met behulp van unieke ‘lichtrecepten’ kunnen telers de smaak en voedingswaarden gericht sturen. Maar veel vertical farms zijn alweer failliet. Er is een fundamenteel probleem. De zon heeft nog nooit iemand een factuur gestuurd. Maar in vertical farms moet je voor elk lichtstraaltje betalen.’
In de voedingstechnologie vinden ontwikkelingen plaats in allerlei richtingen. Is er genoeg samenwerking tussen die verschillende richtingen?
‘Er komen al vruchtbare kruisbestuivingen op gang. Het Amerikaanse bedrijf Impossible Foods maakt bijvoorbeeld namaakhamburgers die écht naar vlees ruiken en smaken. Hun geheim schuilt in microben die genetisch zijn gemodificeerd om een ijzerhoudend eiwit te produceren. De potentie van eencellige wezentjes is sowieso enorm. Ze gedijen met succes in elke ecologische niche ter wereld. Van woestijnen en vulkanische meren tot onze darmen, waar ze ons voedsel deels verteren. En in de toekomst krijgen ze er een taak bij: ons voedsel produceren.’
Heb je zelf veel future foods uitgeprobeerd tijdens het schrijven van je boek?
‘Ja, ik heb veel vleesvervangers uitgeprobeerd, en bijvoorbeeld ook mirakelbes-pillen. Die laten al het eten tijdelijk zoet smaken. Yoghurt lijkt plots slagroom. Citroensap is net siroop. Dergelijke tongmanipulatiepillen hebben veel meer potentie dan het oude idee van maaltijdpillen. Ook heb ik gedroogde insecten en pasta’s van vermalen insecten geprobeerd. Knabbelt allemaal prima weg. Het grootste probleem rondom insecten is niet de smaak. En zelfs niet de negatieve vooroordelen. Die zijn te overwinnen, mits er een hoogwaardige eetcultuur bestaat. Zo hebben Japanse sushi-chefs in korte tijd zeewier met rauwe vis zeer populair gemaakt. Maar die hoogwaardige eetcultuur ontbreekt volledig als het om insecten gaat.’
Hoe ziet ons bord er over dertig jaar uit?
‘Als je echt wilt uitpakken, is er zo veel mogelijk. Smaakmanipulatiepillen, eetbare kunstwerkjes uit een 3D-voedselprinter, eiwitrijke bacteriesmoothies, biefstukken van gekweekt Siberisch tijgervlees… Technisch beschouwd is dat allemaal geen probleem. Maar hoeveel van deze producten ook dagelijks op ons bord zullen liggen is weer een andere vraag. Dat zal afhangen van meer praktische zaken als prijsontwikkeling, wetgeving, eetcultuur, gewoontes en natuurlijk ook persoonlijke voorkeuren. Ik wil in de toekomst ook gewoon mijn geroosterde boterham met pindakaas blijven eten.’
