De film Ex Machina (op dit moment in de bioscoop) ontvangt wereldwijd lovende kritieken. In de film speelt de robot Ava een grote rol. Ava is bijzonder intelligent en gedraagt zich ook nog eens uitgesproken menselijk. Bouwen technologiebedrijven als Google binnenkort zelfbewuste kunstmatig intelligente robots?
Nathan, ceo van de fictieve zoekmachine Blue Book, heeft de ultieme robot gebouwd. Ava is zo menselijk dat ze ondanks haar robotachtige uiterlijk mensen toch overtuigt dat ze een echt persoon is. Dat in Ex Machina van schrijver en regisseur Alex Garland juist een zoekmachine een grote doorbraak in de ontwikkeling van robots heeft geboekt, is geen toeval. Google, de inspiratiebron van Blue Book, doet in het echt ook grootschalige investeringen in de ontwikkeling van robotica. De afgelopen jaren kocht de internetgigant op razend tempo bedrijven als Boston Dynamics, dat bekend werd met de ontwikkeling van een robothond voor het Amerikaanse leger, en DeepMind Technologies, dat graag de aard van intelligentie wil doorgronden.
Game changer
‘Dat soort investeringen zijn een game changer’, zegt robotonderzoeker Murray Shanahan, tevens de wetenschappelijk adviseur van de film (zie interview rechts). In de film is de software waar Ava op draait in feite niets meer dan Blue Book – of eigenlijk: alle gegevens waarover de zoekmachine beschikt. ‘Die enorme bron van data kan ons helpen om betere kunstmatige intelligenties te bouwen’, stelt Shanahan, al denkt hij dat zo’n kunstmatige intelligentie voorlopig niet zal lijken op Ava.
Kosmische curiosa: quasimaan Kamo’oalewa
Sterrenkundejournalist Govert Schilling beschrijft elke maand een wonderlijke bewoner van het heelal. In deze editie: quasimaan Kamo’oalewa.
2025
Robotoptimisten voorspellen echter juist dat kunstmatig intelligente robots als Ava al bijna voor de deur staan. Zij baseren zich meestal op de zogeheten Wet van Moore, het verschijnsel dat computerchips grofweg elke anderhalf jaar tweemaal zo snel worden. Die wet gaat al decennia op. Zij schatten dat computers rond het jaar 2025 dezelfde hoeveelheid rekenkracht hebben als het menselijk brein. Zodra dat gebeurt, staan robots als Ava voor de deur.
Dat is echter iets te snel gedacht. Zelfs als je kunt beschikken over de rekenkracht van het menselijk brein, zegt dat nog niet dat je ook weet hoe je die capaciteit moet gebruiken. Niemand kent de volledige ‘code’ waarin ons bewustzijn is geschreven. Zomaar een kunstbewustzijn programmeren is daarom knap lastig.
Emoties
In de film voelt Ava ook emoties – of wekt toch in elk geval op overtuigende wijze die illusie op. Dat is op termijn zo gek nog niet, want in zekere zin zijn onze emoties niets anders dan instructies. Ons verlangen naar liefde, onze angst voor vijanden, ons verdriet en geluk, stuk voor stuk zijn het nuttige gevoelens die ons aanzetten tot sociaal en evolutionair wenselijk gedrag. Ook dat is vooralsnog echter lastig te programmeren.
En als het je dan lukt om mensachtige robots te bouwen die emoties tonen, dan is het alsnog een flinke kluif om te bewijzen dat ze ook zelfbewust zijn. Je weet van jezelf wel dat je bewust bent, maar kunt dat bij iemand anders niet meten. Bewijs maar eens dat je partner of beste vriend écht bewust is en niet alleen beschikt over een vooraf gedefinieerde set instructies die bewustzijn simuleren. Dat is lastig, zo niet onmogelijk. Hetzelfde zal in nog sterkere mate opgaan voor de robots van de toekomst.
Interview met de wetenschappelijk adviseur
‘Je weet dat Ava een machine is, maar toch kan ze je overtuigen dat ze een persoon is’
Robotonderzoeker Murray Shanahan voorzag regisseur en scriptschrijver Alex Garland van wetenschappelijk advies voor de film Ex Machina. New Scientist sprak hem over de Turingtest en over kleurenblindheid.
Hoe raakte je bij Ex Machina betrokken?
‘Dat begon al voordat ik me er bewust van was. In 2010 schreef ik een academisch boek over bewustzijn en cognitie. Alex Garland, de schrijver en regisseur van Ex Machina, had het gelezen. De ideeën die erin stonden hielpen hem in de juiste richting bij het schrijven van het script. Toen hij klaar was met schrijven stuurde hij me een e-mail. Hij vroeg me om af te spreken om het script door te spreken. Ik was gevleid en zei meteen ja.’
Herkende je ideeën van jezelf in het script?
‘Alleen indirect, op een abstract niveau. Zo dook een filosofisch gedachtenexperiment op in de film die ik ook in mijn boek bespreek. Dat gaat als volgt. Stel je toekomst voor waarbij een neurowetenschapper alles weet over hoe kleurwaarneming in het brein werkt. En stel nu – dit is een filosofisch gedachtenexperiment, dus er zijn gekke dingen mogelijk – dat deze persoon is opgegroeid in een zwart-wit kamer en ineens voor het kleur ziet. De vraag is: weet ze nu meer dan eerst? Het antwoord is ja. Ze weet nu hoe het is om kleur te zien.
Caleb heeft hierover een discussie met Ava. Dat spiegelt haar situatie. Ava zit gevangen in een onderzoeksinstituut. Is haar bewustzijn ook anders als ze dat instituut mag verlaten? Dat is niet dezelfde vraag, maar is nog steeds interessant.’
Het plot van de film is een soort Turingtest. Lijkt die test op de test die de Britse wiskundige Alan Turing in zijn oorspronkelijke publicatie voorstelde?
‘Nee, want er is één enorm verschil. In de film weet Caleb vooraf al dat Ava een machine is. Hij zegt dat in de film ook, dat hij dat bij een echte Turingtest helemaal niet mag weten. Nathan, Ava’s bouwer, antwoordt echter dat we dat punt inmiddels ver voorbij zijn. Dat Caleb weet dat Ava een machine is, maar dat zij hem vervolgens alsnog kan overtuigen dat ze een echt persoon is. Dat is één van mijn favoriete citaten uit de film.’
Murray Shanahan is hoogleraar cognitieve robotica aan de Imperial College London. Hij schreef in 2010 het boek Embodiment and the Inner Life: Cognition and Consciousness in the Space of Possible Minds.
Wil je nog veel meer weten over de kruisbestuiving tussen wetenschap en film? 21 mei organiseert New Scientist een mooie avond met topsprekers die je meenemen in de wetenschappelijke werkelijkheid achter boeiende sciencefictionideeën.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees ook: