Hans Henseler is lector Digital Forensics & E-Discovery aan Hogeschool Leiden. Hij onderzoekt manieren om data van telefoons, computers en navigatiesystemen te ontfutselen, wat als bewijsmateriaal dient bij het oplossen van misdrijven.
Wat is de meerwaarde van digitaal bewijs bij een misdrijf?
‘Dankzij opgeslagen data van navigatiesystemen, beveiligingscamera’s, smartphones en smartwatches kun je nauwkeuriger reconstructies maken waarin tijd een rol speelt. Het biedt daarmee aanvullingen op tastbare sporen. Als je een voetafdruk of DNA achterlaat, dan kan dat leiden naar een verdachte maar het is lastig te bepalen wanneer zo’n spoor is achtergelaten. Digitale sporen, zoals locatiegegevens, hebben als voordeel dat wordt bijgehouden wanneer ze zijn gemaakt.
Je moet wel kunnen aantonen wie de gebruiker van het apparaat is. Dat is tegenwoordig makkelijker dan voorheen. Door sociale media en toegangsbeveiliging met vingerafdruk of gezichtsherkenning zijn apparaten als smartphones heel persoonlijk geworden.’
AI-assistent kan 113-hulpverlening ondersteunen
Dataspecialist Salim Salmi maakte een AI-tool die 113-hulpverleners ondersteunt.
Mag de politie altijd digitale data gebruiken bij opsporingen?
‘De vraag is vooral in welke mate het is toegestaan. De politie mag onder dwang iemands vingerafdruk gebruiken om een smartphone te ontgrendelen. Het is vervolgens niet vanzelfsprekend dat alle data uit de telefoon onderzocht mag worden. Het moet in het belang van het onderzoek zijn en proportioneel ten opzichte van de verdenking. Dat bepaalt een officier van justitie of een rechtercommissaris. Dus als bekend is dat een terrorist in een woonwijk zit, maar de politie weet niet waar, dan bepaalt de rechter of de politie de hele wijk mag aftappen. De AIVD heeft meer rechten dan de politie, maar ook daar komt een rechter aan te pas.’
Begrijp je mensen die het niet eens zijn met die rechten?
Als ik vermoord word, dan zou ik het fijn vinden als de politie mijn eigen telefoon onderzoekt en bewijs vindt om de moord op te lossen. En als de AIVD gegevens van een hele wijk onderschept om een terroristische aanslag te voorkomen, dan heb ik daar ook geen problemen mee. Maar ik snap dat je ertegen bent als je geen vertrouwen hebt in instanties als de AIVD of een toetsing door de rechter. En het is natuurlijk een ander verhaal als je in een land woont waar je wordt vervolgd voor je politieke voorkeur. Dan kan een simpel telefoongesprek met een vriend je al duur komen te staan.
Kan een misdadiger het best een telefoon thuislaten?
In sommige gevallen wel, maar ook daar kun je weer informatie uit halen. Als een verdachte altijd een telefoon op zak heeft, behalve op een cruciaal moment tijdens misdaad, dan is dat natuurlijk verdacht. Bovendien speelt de telefoon van een slachtoffer ook een belangrijke rol. Data over wanneer een telefoon horizontaal of verticaal ligt, kan al belangrijke inzichten geven.
Bevatten ouderwetse mobiele telefoons ook software waar je iets aan hebt?
In mindere mate, want die telefoons zijn niet zo persoonlijk als smartphones. Wel registreren zendmasten wanneer ze contact hebben met een telefoon. Elke mast heeft bepaald bereik en als iemand beweegt, dan zie je de telefoon verbinding maken met een andere mast. Op basis daarvan krijg je een idee van een route die iemand heeft afgelegd.
Op 7 september 2021 vertelt Hans Henseler over zijn onderzoek in de vierde aflevering van Lunch met de Lector. Dit online evenement is via een livestream te volgen op deze pagina van 12.00 tot 12.30 uur.
De opnames van vorige afleveringen zijn via dezelfde pagina terug te zien.