Hoe kunnen we kanker eerder opsporen? Hoe ziet de toekomst van de kankerbestrijding eruit? Op maandagmiddag 30 januari geven toponderzoekers en BN’ers in begrijpelijke taal antwoord op vragen over kanker.
Die dag is de Amsterdamse RAI het toneel van Sterren Stage, georganiseerd door KWF en European Cancer Organisation (ECCO), met inhoudelijke ondersteuning van de redactie van New Scientist. Hieronder lees je een voorproefje van de lezingen van de wetenschappers die op Sterren Stage zullen spreken.
De ongefilterde waarheid: de wetenschap achter het effect van cafeïne
Volgens onderzoek naar cafeïne zijn koffie en decaf goed voor de gezondheid, maar kunnen energiedrankjes juist gevaarlijk zijn.
Nu je tickets bestellen
Immuuntherapie: kanker bestrijden met je eigen lichaam
Kun je kanker op dezelfde manier bestrijden als een ordinair virusje? Uit onderzoek blijkt dat het eigen immuunsysteem in sommige gevallen verrassend effectief is tegen tumoren. Tijdens Sterren Stage vertellen toponderzoekers hoe zij het menselijk lichaam steeds beter leren inzetten in de strijd tegen kanker.
Wanneer virussen, bacteriën of schimmels je lichaam binnendringen stuurt ons immuunsysteem daar direct zogeheten T-cellen op af – het zware geschut waarmee je lijf dergelijke indringers effectief kan vernietigen. De afgelopen jaren ontdekten onderzoekers dat die cellen ook de strijd met tumoren aangaan. Tijdens Sterren Stage praten toponderzoekers John Haanen en Ton Schumacher u bij over de manieren waarop we de wapenwedloop tussen tumoren en T-cellen kunnen winnen.
Dat T-cellen kanker aanpakken, klinkt op het eerste gezicht misschien vreemd. Kankercellen komen immers uit het eigen lichaam. Hoe ziet een T-cel dan het verschil tussen de eigen cel en een tumorcel? Het antwoord schuilt in de manier waarop kanker ontstaat.
Kanker ontstaat uit DNA-fouten, opgelopen door roken, blootstelling aan straling, het verbranden van de huid door de zon, enzovoorts. Niet elke DNA-fout verandert een gezonde cel in een kankercel. Kankercellen hebben daarom vaak niet een, maar meerdere fouten in het DNA. Daaronder zijn ook fouten die de eigenschappen van een cel zodanig veranderen dat de T-cellen herkennen dat iets niet helemaal in de haak is.
Diep in het lichaam van een kankerpatiënt speelt zich een wapenwedloop af tussen die T-cellen en tumoren. Tumoren wapenen zich tegen het afweersysteem door de T-cellen uit te schakelen. Dat proberen onderzoekers als Haanen en Schumacher op hun beurt weer te doorbreken met medicatie.
De ontwikkelingen gaan razendsnel. Waar patiënten nu met immuuntherapie worden behandeld nadat de kanker is uitgezaaid, kan dat straks ook eerder. Op die manier kunnen artsen hopelijk voorkomen dat patiënten uitzaaiingen krijgen, nu nog de belangrijkste reden dat mensen aan deze ziekte overlijden.
Innovatie in diagnose
In de toekomst word je in het ziekenhuis misschien al bij binnenkomst door een ‘diagnose-straat’ geleid die tot de nok toe gevuld is met analysetools. Op die manier kunnen artsen nog voordat je de behandelkamer inloopt bepalen wat er met je aan de hand is.
Marnix Lam, nucleair geneeskundige en kankeronderzoeker aan het UMC Utrecht, is de eerste topspreker die tijdens Sterren Stage zijn licht laat schrijnen op de snellere en nauwkeurigere diagnosetechnieken van de toekomst. Want wanneer artsen meteen weten met welke soort kanker ze te maken hebben, en hoe agressief deze is, kunnen ze betere zorg op maat leveren.
Lam hoopt de diagnose van kanker te verbeteren met behulp van radioactieve stoffen. Iets dat overigens ook nu al volop wordt toegepast in de praktijk. Kankercellen gebruiken bijvoorbeeld suiker als energiebron. Door suiker radioactief te maken kunnen artsen exact volgen waar het in het lichaam terecht komt. Met deze techniek kan kanker heel nauwkeurig worden opgespoord. Door bovendien te meten hoeveel suiker naar de tumoren gaat, kunnen artsen ook nog eens zien hoe actief (en dus agressief) een tumor is.
Het blijft bovendien niet alleen bij suiker. Patholoog Paul van Diest, die ook op Sterren Stage aanwezig is, zal vertellen over de nieuwe stoffen die hij ontwerpt zodat ze heel exact op specifieke soorten kanker passen. Alsof je een sleutel ontwerpt voor een sleutelgat. Door dat soort nieuwe stoffen radioactief te maken, kunnen artsen zoals Lam heel precies en in een vroeg stadium kanker in beeld brengen.
Bovendien worden de apparaten die naar dergelijke radioactieve stoffen kijken steeds beter. En niet alleen dat: verschillende apparaten met verschillende technieken worden ook steeds vaker samengevoegd in een enkel apparaat. Dat is niet alleen gemakkelijk, maar maakt de diagnose ook sneller en preciezer.
‘Daarmee kunnen we zelfs een soort filmpje maken van hoe de stoffen naar kankercellen en tumoren gaan en hoe ze weer worden uitgestoten. Dat zou een weelde aan extra diagnostische informatie opleveren’, zegt Lam. ‘Maar dat is nog een beetje toekomstmuziek.’
De behandelkamer van de toekomst
Sterren Stage neemt u mee naar de behandelkamer van de toekomst en laat zien hoe onderzoekers met nieuwe technieken de strijd tegen kanker naar een hoger niveau tillen.
Het klinkt als sciencefiction. Apparaten die diep in onze lichamen heel nauwkeurig tumoren kapot schieten met razend kleine deeltjes. Of technieken die kankercellen laten oplichten zodat een arts tijdens een operatie zeker weet dat hij elk stukje ziek weefsel heeft verwijderd.
Hoe ongelooflijk ook, deze toekomstbeelden zijn geen fictie. Dankzij de rappe ontwikkeling van wetenschap en technologie kunnen patiënten dit soort zaken verwachten in de behandelkamer van de toekomst. Toponderzoekers Hans Langendijk en Go van Dam praten u tijdens Sterren Stage bij over deze fascinerende ontwikkelingen en de manier waarop ze het leven van ontelbare patiënten kunnen verbeteren.
Zo zal Langendijk dieper ingaan op de nieuwe bestralingstechniek waarmee hij naar verwachting al eind 2017 patiënten kan behandelen. Tot nog toe gebruikten artsen fotonen om tumoren te bestralen – elektromagnetische straling die dankzij een gebrek aan massa moeiteloos door het mensenlichaam schiet. In plaats daarvan wil Langendijk nu protonen gaan gebruiken, deeltjes die iets zwaarder zijn zodat het lichaam ze afremt en ze geen schade aanrichten aan het weefsel dat achter de tumor ligt. Dat zorgt ervoor dat vervelende en soms zelfs levensbedreigende bijwerkingen binnenkort tot het verleden behoren.
Bovendien zullen betere beeldtechnieken ervoor zorgen dat operaties om kankerweefsel te verwijderen nog succesvoller zijn, en minder vaak over moeten. Van Dam praat u bij over de bijzondere manier waarop hij kankercellen laat oplichten, zodat artsen ze bij de operatie duidelijk zien zitten. Een methode die ervoor zorgt dat bij een operatie niet per ongeluk weefsel achterblijft, met nieuwe tumoren of uitzaaiingen tot gevolg.
Dankzij dit soort technieken kunnen artsen in de toekomst mensen sneller en effectiever behandelen, of zelfs genezen.
Schrijf je in voor het webinar
