Taal is een machtig instrument. Zelfs met de kleinste ingrepen kun je degene die luistert manipuleren, wat grote redenaars natuurlijk al eeuwenlang weten. Een aantal onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen ontdekte recentelijk dat ontkenningen meer overbrengen dan puur hun betekenis. ‘Slim’ en ‘niet dom’ betekenen wel zo’n beetje hetzelfde, maar de luisteraar haalt er toch iets heel anders uit.
“Jantje heeft die salarisonderhandelingen helemaal niet dom aangepakt” lijkt een compliment, maar eigenlijk zeg je: die Jantje is normaal gesproken weinig snugger, dus dat hij dit wel goed heeft gedaan, verrast me nogal. Dat is ook hoe luisteraars de boodschap interpreteren, aldus de onderzoekers. Heel anders dan wanneer je gewoon zou zeggen dat hij het slim heeft aangepakt.
Door ontkennend te praten over iemands gedrag, zeggen ze in hun artikel, houd je vooroordelen in stand. Het persbericht dat de VU (een van de onderzoekers werkt daar nu) over de studie liet uitgaan, gaat nog een stapje verder en raadt de lezer aan geen ontkenningen te gebruiken als je onbevooroordeeld wilt communiceren.
'Een diverse omgeving doet er niet toe als het gaat om opvattingen over nationale identiteit'
Wonen in een diverse stad, zoals Amsterdam of Rotterdam, heeft weinig invloed op hoe mensen denken over de nationale identiteit, ontdekte socioloog Ma ...
Maar het geldt toch alleen voor negatieve vooroordelen? Als je zegt: “Jantje heeft die salarisonderhandelingen niet zo handig aangepakt”, hoort je gesprekspartner dus eigenlijk dat Jantje normaal gesproken goed werk verricht, maar dat hij nu een keer een uitschieter naar beneden had. Dat is positiever voor Jantje dan wanneer je gewoon zegt dat hij dom bezig was tijdens de onderhandelingen.
Het lijkt mij onbegonnen werk om bij alles wat je zegt na te gaan of je onbevooroordeeld wilt overkomen. De boodschap is toch vooral dat je met taal op vernuftige wijze allerlei dingen kunt zeggen die je niet echt zegt. Machtig mooi, man!
Artikel: The negation bias: When negations signal stereotypic expectancies (Journal of Personality & Social Psychology, september 2010).
